24 April - 21 jaar vantevore
(netjies oorgetik aan die einde, soos altyd)
(netjies oorgetik aan die einde, soos altyd)
Hier sit ek soos die vrou wat Griekeland toe is, sonder haar man, op
Scheveningen se strand. Ek het sopas ʼn pannekoek en ʼn bier bestel. My geld was
vanoggend al op, maar hoekom nie een keer in twee weke oorboord gaan nie!
Anita, ek het gedoen wat jy gesê het ek moet doen – ek het na die promenade
gestap. Daar daal ʼn rustigheid oor my. Links en regs stap mense op die strand –
party mense sê dis vandag Nederland se tweede sonskyndag in ʼn jaar...
Ja, hierdie was nie ʼn sleg dag nie.
Ek skryf in die verledetyd want ek is ʼn hele week of wat agter met my
dagboek en het dae om in te haal. Ek sit nou en wasgoed was in Parys en haal
die ergste in terwyl Es in stasie toe is. (Was en droog kos ons R40-00.)
Die oggend (in Holland) het ek vir die eerste keer in meer as ʼn week,
so voel dit, opgestaan uit ʼn bed uit. My kamer het ʼn mooi uitsig oor die tuin
gehad. Die mense waar ons gebly het, het net een badkamer en daar is ook net ʼn
stort in. (Ja, ons Suid-Afrikaners het ʼn siek waardesisteem gehad, danksy
Apartheid, wat ek dink ons nog baie gaan mis in die nuwe SA.)
Delft: Besoek 1 vir die dag. Ek is geensins
beïndruk nie – dit is ʼn groot, vet toeristefoefie. Dit is Sondag maar die
vertoonlokaal is oop vir die publiek, en glo my, die hele publiek, sy ouers en
kinders was daar. Ek het ʼn reeks gesien wat vir my nogal mooi was – maar die
reject borde het iets soos R240-00 gekos, en dan het ek dit nog nie eens in een
stuk by die huis gekry nie. Ons is op pad terug stasie toe onderdeur ʼn lieflike
voetgangerstonnel wat uitgevoer was/is met Delftskerwe. Es het ʼn foto geneem en
ek hoop dit kom mooi uit.
Den Haag: Hierdie is eintlik die doel van die dag en
ons besoek die VVV (toeristeburo) teen so 11 uur se kant. Ons betaal 2.5 Gulden
vir ʼn boekie oor die stad se aantreklikhede en maak onsself gereed vir ʼn
heerlike dag – net om agter te kom die meeste museums en dinge waar ons wil
wees, maak eers 12 uur na ½ 1 oop.
Ons stap deur die strate – dis regtig ʼn heerlike oggend. Ek onthou ʼn
klein karnavalletjie – ʼn merry-go-round, skyfskiet en sulke goedjies waar ʼn
mens kan aandoen. Ek onthou ook dat ons vreeslik gesoek het vir ʼn oop kafee wat
bier verkoop. (Wat ons nie gekry het nie.)
Ons draai om by die Torture-museum omdat ʼn toergroep klaar daar is,
maar meld ʼn ½ uur later weer aan vir ʼn baie genotvolle besoek. Dis regtig die
verkeerde tyd gewees – die Middeleeue – om in die tronk te beland. Snaaks
genoeg, tronke in daardie dae, was nie tronke soos vandag nie. Jy het betaal vir jou sel as jy ʼn fancy een wou hê,
en jy is nie opgesluit vir jou straf nie – jy is net in die sel aangehou tot jy
gestraf is – lyfstraf of openbare vernedering, of die dood.
Hierna stap ek in op wat lag-lag die hoogtepunt van Holland was – ʼn
uistalling van ikone, baie eksklusief en die gaste word met lemoensap bedien.
Daar speel Middeleeuse musiek en dit is wonderlik.
Hierna – Den Haagse Stedelijk museum:
Dit was ʼn R18-00 busrit (vreeslik duur) maar ons klim af. Hier is ʼn
oorvloed Mondriaans. (Die bome en talle ander abstraksies.) Ek kan nie so mooi
onthou watter ander skilderye ek gesien het nie – maar ek weet dit was ʼn
hoëkwaliteitgalery.
Ons sien, en beweeg deur, na ʼn ander museum waar ek na die diere van
Jurrasic Park wil kyk. Ons soek en soek, net om agter te kom dat die
uitstalling eers baie later open. Dié museum is regtig ʼn puik museum, baie puik
ingerig, maar ek en Es staan stil by net twee klein afdelinkies – die vulkane,
en die tropiese reënwoude, waar ons na die TV-programme kyk en luister. Dis
eers toe hulle die ligte agter ons afsit, dat hulle ons daar uitkry.
Toe volg die hoogtepunt – ʼn nag in Scheveningen – die hawegedeelte van
Den H.
O, dit was elke oomblik die moeite werd soos Anita gesê het. Ons stap
op die pier, eet pannekoek met pynappel, drink bier en mors geld, maar dis
heerlik.
Ek koop oulaas drop en drink melk voor ons na die stasie – Hollands
Spoor – vir ons treinrit na parys.
Die kompartement is leeg – 1 ou klim eers later op, en ons gaan slaap
met ʼn geruste hart.
24 April - 21 jaar verder
Wat Paul Kruger destyds in Clarens, Switserland, gaan soek
het, weet ek waaragtig nie. Dit moes verband gehou het met die horlosiemakers
se politieke neutraliteit of so iets.
Miskien was dit die kaas? Ek weet nie.
Maar die Nederlanders maak tog net sulke lekker kaas! En
hulle was hom en die Boere se saak tog goedgesind? Selfs Vincent van Gogh se
een boetie het hier kom oorlog maak, aan die kant van die Boere, teen Ingeland.
Gaan google sélf ʼn bietjie “Clarens Sitzerland 1900” en kyk
wat meld hulself aan. Vergelyk dit dan met wat “Scheveningen Netherlands 1900”
voor jou neus kom swaai. Nie vinkel en koljander nie, maar soos einste
Ingelsmanne sê, so verskillend soos “chalk and cheese”.
Ek sien ons waardige ou president op een van die stoele sit
terwyl oor die see uitkyk en na sy vaderland verlang, miskien indut en 'n uiltjie knip, ook.
Die bekende kurhaus is in 1895 geopen – hy kon selfs
daar tuisgegaan, een in ʼn hele linie staatsmanne en hul egas wat oor die jare
heen daar besoek afgelê het.
Sonder dat ek doelbewus daarna gesoek het, is die een ding
waarvan die herbesoek my bewus gemaak het, die feit dat hierdie dag en plek nie
in 1994 geword het wat dit is nie, dit was in 1994 al vir jare so
uitsonderlik, spesiaal, buitengewoon en elke denkbare ander sinoniem onder die
son.
Neem byvoorbeeld ook die karnavalletjie wat my so opgewonde
had.
Toe ek eers agtergekom het die Nederlanders noem dit wat ek
gesien het, nie ʼn karnaval nie, maar ʼn kermis, vertel die webwerwe my gou-gou
dat kermisse letterlik al honderde jare sinoniem met Den Haag is:
Hierdie vaalpens ken dit wat ek daar gesien het net April-maande
by die Randse Paas Skou (en dan mog ons nie daar tussen die takhare en
dwelmsmouse uitgehang het nie) en Desember-vakansies by Margate se strand (en
dan had ons hoogstens skelm tussen die ongure, guur karakters uitgehang.) So ek
onthou daardie kermis/karnavalletjie as ʼn wonderlike gezelligheid.
So baie soos wat dinge dieselfde gebly het, so baie het dit
verander – die Kurhaus het anderdag oornag, na donkiesjare, ʼn Hotel geword, die Torture Museum
is nou die Gevangenpoort-museum en die Stedelijk-museum van destyds, spoor ek vanjaar onder Gemeentemuseum Den Haag op.
Verdomp of ek kon uitvind waar ons die ikoonuitstalling met
die lemoesap en Middeleeuse musiek raakgeloop het. Ek het “Russiese ikone” “Den
Haag” en “1994” in Nederlands en Engels ge-google maar dit is asof daar nog
nooit (wat nog te sê in 1994) ʼn uitstalling van Russiese Ikone in Den Haag was
nie - en dit loopafstand van die Martel-/Gevangenepoort-museum af.
Die ander ding wat ek nie kon opspoor nie, was die
voetgangertonnel wat met skerwe en brokkies Delft gemosaïek is. (As alles goed gaan stuur Es haar foto - skimp-skimp, wink-wink.)
Dis moontlik dat die een wat ons besoek het, afgebreek is en vervang is met ʼn nuwe een wat die hele internet vol rondlê. Ons sʼn was deel van die twintigste eeu, hierdie een staan met al twee sy voete stewig in die een en twintigste eeu.
Dis moontlik dat die een wat ons besoek het, afgebreek is en vervang is met ʼn nuwe een wat die hele internet vol rondlê. Ons sʼn was deel van die twintigste eeu, hierdie een staan met al twee sy voete stewig in die een en twintigste eeu.
Met die dat ek nie die ikoon-plek óf die Delft-tonnel kon
opspoor nie, was ek baie bly toe ek sien
dat ene Neelis(@neelis1983) vroeër vanjaar sy kinderfoto’s rondom sy en sy ouma se 1994-besoek aan die Jurassic park-uitstalling
waarvan ek praat, op Twitter gedeel het. Toe kon ek uiteindelik (vaagweg?) sien wat ek destyds misgeloop
het.
Die museum wat ek in my dagboek nie by die naam noem nie, is toe al die tyd die Museon, Den Haag se museum vir wetenskap en kultuur. Die uitstalling oor die tropiese reënwoude moes ʼn tydelike of besoekende uitstalling gewees het, maar vulkane is steeds een van die museum se permanente uitstallings.
Die museum wat ek in my dagboek nie by die naam noem nie, is toe al die tyd die Museon, Den Haag se museum vir wetenskap en kultuur. Die uitstalling oor die tropiese reënwoude moes ʼn tydelike of besoekende uitstalling gewees het, maar vulkane is steeds een van die museum se permanente uitstallings.
Eers was dit natuurlik die eertydse Stedelijk Museum wat nou
die Gemeentemuseum is.
Weer eens is dit mees gebruikervriendelike webwerf om besoek
by af te lê. Soos van die ander museums, het hulle ʼn skakel na “kopstukken” wat
dan die hoogtepunte van die museum se versameling is. Hiérdie museum het egter
verder gegaan en hul hoogtepunte in verskillende temas rangskik. As jou
belangstelling, soos in my geval, Mondrian en sy De Stijl, asook die
Ekspressiioniste is, dan gaan kuier jy in daardie tema rond. Ander hoogtepunte
soos die Nederlandse modeontwerpers, Paryse skilders of Art Deco kruis dan nie
eers jou pad nie.
Die meeste Suid-Afrikaners van my generasie wat nie bekend
is met Monrian se skilderye, ken hom eintlik, sonder dat hulle weet, aan die
hand van ‘n Citi Golf/Volkswagen-advertensieveldtog wat in 1983 afgeskop het.
My gedagtes neem die man se werk weer terug na my
kunsjuffrou op skool, Juffrou Olivier – sy het so ʼn reeks van sy skilderye
onder mekaar rangskik om te wys hoe die man uiteindelik uitgekom het by sy
geometriese, veelkleurige (Citi-Golf) abstraksies van
1937.
Of dit enigsins was soos sy dit destyds rangskik het, weet
ek nie, want ek weet sy was ʼn kunsjuffrou soos ek ʼn Afrikaans-meneer is – ons
laat nie toe dat die waarheid tussen ons en ʼn mooi storie kom nie. Maar hier is
iets soortgelyk aan dit wat ek uit die kunsklas in 1982 onthou – dit is dan ook “die grys bome” waarvan ek in my dagboek praat. Ons had ʼn lieflike
kunsgeskiedenislangvraag oor Juffrou Olivier se reeks prentjies (wat natuurlik
heelwat korter was as die pad wat ʼn mens in die Gemeentemuseum kan loop.
Dit móés ʼn lekker dag gewees het – ek noem drie verskillende
goed deur die loop van die dag ʼn “hoogtepunt” (kopstuk?). Die ikone word sommer
ʼn hoogtepunt van die hele Holland!
21 jaar later is die hoogtepunt wat my die sterkste bygebly
het, die aand op Scheveningen-promenade/boulevard/pier. Amper soos Durban se
goue myl (van destyds), maar tog so ontsettend anders.
Ek onthou dag een in Amsterdam se kafeteriabesoek aan die
see– ek onthou ek wou zoute haring of ʼn tongvisserige iets hê (Nederland is die
grootste roes op die wêreld se tongvisbevolking) maar dat ek dit toe nie kon
bekostig nie. Ek sien waar ons was, hoe
dit om ons gelyk het en hoe die kraampie met Hollandse lekkernye gelyk het. Ek
voel selfs weer die verleentheid van te armgat wees om iets te kan koop aan eie
bas.
En so goed soos ek dag een se haring en tongvisfilette
onthou, so onthou ek niks van die laaste dag se pannekoek met pynappel nie! Ek
moes gaan google om te kyk of daar ooit so iets is, maar inderdaad, die gereg
bestaan.
My ma se vriendinne van die Transvaalse Landbou-Unie, die Betsie
Verwoerd-Damesklub en die Verjaarsdagklub (dit was die jare voor boek- en
leesklubs) het plaatkoekies met pynappelringe in versteek, gebak. Partykeer het
Judy daarvan vir my in ʼn servetjie toegedraai gebring. Hierdie is maar so iets, net in ʼn pannekoek
en nie ʼn plaatkoekie nie.
Dit hou verband met die besoek aan Gevangenpoort-museum en
ek vertel nog gereeld die storie wat ek daar geleer het - die oorsprong van ons
spreekwoord “die een se dood is die ander se brood.”
In die museum is daar ʼn geldkassie van yster, omtrent so
groot soos ʼn skoenboks. Die kas kan gesluit word, met ʼn slot en dan is daar aan
die bokant ʼn gleuf ingesny waar geld ingegooi kan word – amper soos ʼn overs sized spaarbussie. Hierdie “spaarbussie”
is op ʼn lang, dun staalpen, wat soos ʼn sambreel se steel in die grond ingedruk
kan word, monteer.
Hierdie kontrepsie het aan die stadsvaders (die
“munisipaliteit”) behoort. So ʼn geldkas is langs elke toegangroete na die
dorpsplein geplant. As die volk dan opruk om ʼn openbare teregstelling by te
woon, het hulle ʼn muntjie moes betaal om die teregstelling gade te kan slaan. ʼn
Teregstelling mag vermaak wees – maar beslis nie gratis vermaak nie!
Geld wat op hierdie manier ingesamel is, het die dorp se
tesourie dan onder die gemeente se weduwees en wese versprei – die een se dood
gee geld vir die ander se brood.
Laslappies en skakels
Delft-fabriek 1
Delft-fabriek 2
Gevangenpoort-museum
Stedelijk-museum
Museon
Laslappies en skakels
Delft-fabriek 1
Delft-fabriek 2
Gevangenpoort-museum
Stedelijk-museum
Museon
Geen opmerkings nie:
Plaas 'n opmerking