Dag 27 - 3 Mei 1994

3 Mei - 21 jaar vantevore

Ek voel met die intrapslag baie positief oor Spanje.

Ons word verwelkom met ‘n pragtige landskap voor Madrid – ek sien bokkies, en nie een nie, baie, wat toe later takbokkies blyk te wees.

Die ander rede was die rooi papawers orals langs die spoor wat vir jou groet so ver soos jy ry. (Dit sou later blyk dat hierdie einste binnekoms in Madrid die enigste mooi een was – al die ander entradas en salidas  het deur nywerheidsgebiede, subekonomiese woonstelbehuising en dié klas van ding, geskied – regtig nie baie aptytlik nie.)

    

Esmari is nog suur – maar dit is oor die onaangename insident in Frankryk. (Ek moes aan myself werk om positief te word – ons het trouens besluit om nie die ekstra dag in Frankryk te hê nie, maar elders.)

Madrid-stasie:  Ons pik aanvanklik verward rond – sonder geld op die stasie. Ons trek uit ons kitskaarte – voordat die rand se wisselkoers te veel versleg. Dit is vir my wonderlik om masjiene te sien waarin jy ‘n $200-noot indruk en hy wissel jou geld vir jou in Pesetas.

Chaos rondom lockers – ons het genoeg geld, maar in verkeerde munte. Ek moet toe geld gaan trek – tweede keer en ‘n Coke koop om die korrekte kleingeld te kry.

Ek trek – net daar in die locker-kamer – vir my ‘n skoon broek en hemp aan.

Nodeloos om te sê:  die eerste wat ons in Madrid doen is om Esmari se donderse pakkie wat sou nou al amper twee weke saamdra te gaan pos. Dit kos haar toe in die omgewing van R60-00 (teen R150-00 in Frankryk.)

Ek stap aan Prado toe:  en watter wonderlike ervaring was Prado toe nie.

       

Dis die eerste keer in my lewe dat ek positief voel oor ou skilderye. Die bekendste, maar bekendste goed hang hier. Goya, Velázquez, en natuurlik – my hoogtepunt:  Bosch se Garden of Delights.

Ons spandeer ‘n goeie tydjie hier. Aangesien ek min geld het, koop ek nie ‘n poster nie – dit breek my hart, maar nou ja.

Van daar gaan ons na waar Guernica hang, maar dis toe. Ons gaan toe na die Royal Palace toe, maar dis te duur en ek het in elk geval geen behoefte aan ‘n oordadige kasteel nie.

       

Ons stap deur Madrid se strate – dit val op hoe mooi die naamborde geskryf word – van die strate – sulke lieflike pottery naamborde.

Ek sien ‘n koei wat ek begeer, ek sien Lladro wat ek begeer. (Ek sien so baie wat ek begeer.) (In Spanje.)

Alles en almal siesta dan ook in die land en 14:00 toe maak bykans alles toe, tot 17:00. Ons sien honderde tradisionele Spaanse kak wat aan die toeriste verkoop word.

Ons besoek Fnac – die CD-plek – koop kos vir die aand en gaan eet heerlik aandete op so grasperkie in die middel van die stad – vino.

Middagete was by ‘n pleintjie in die stad by ‘n waterval.

21 jaar verder

       

21 jaar verder kan ek my nie voorstel van watter Lladro ek destyds sou gehou het nie, ook nie waffer koei so sterk tot my kon gespreek het nie. Die koeie is 21 jaar verder redelik algemeen hier by ons - ek verbeel my die goed word selfs al van Sjina ingevoer, maar destyds, 1994, was dit ongesiens in die republiek en beslis redelik eksklusief.

Lladro is nou ook die hele land vol, maar daardie jare is die enigste Lladro wat ek geken het, Lladro wat besoekers van oorsee ingebring het. Ek was van skooldae af harlekyn-beheb en ons in ons tweede jaar op universiteit met die Commedia Del'Arte te doen gekry het, nog meer. So ek vermoed my hart sou met 'n punt na die harlekyne toe gestaan het.

My broer-hulle had een so harlekyn vir een van die kinders die land ingebring, en ek was o so mal oor die ding. Toe hulle Kaap toe getrek het, is die outjie in 'n pakkamer gepak. My hart het gebreek en seker vir tien jaar gebrand van begeerte elke keer as ek in die pakkamer gekom het om wyn of iets te gaan haal.

          

Wat ek wel deeglik onthou, is die treinrit Madrid toe – en die rooi papawers soos gister. Dit was nie ‘n rooi veld vol blomme nie. Wanneer dit daar in volle blom is, weet ek nie, maar ek weet Mei was te laat of te vroeg vir die lappe en lappe rooi. Ek onthou lieflike spikkels rooi.

Ek kry sommer heimwee as ek terugdink aan die pakkie wat toe uiteindelik gepos is. En dit wás toe die moeite werd om te wag – dit was toe baie goedkoper.

Die een ding wat die herbesoek aan my bewys het, is hoe bedrieglik ‘n mens se geheue kan wees. In Dick Swaab se boek, Ek is my brein: Van baarmoeder tot Alzheimer, het ek moes lees dat die brein selektief onthou, nie huiwer om die geheue in te span (en te plooi) soos dit hom pas nie, en jou sonder om te blik of te bloos lekker ‘n rat voor die oë kan draai.

Maar ek het die man met ‘n knippie sout opgeneem, myself wysgemaak hy gesels hy dik sommer aan.

Ek is weer eens verkeerd bewys; professor Swaab reg.

 

 

Ek onthou Prado as ‘n volslae hoogtepunt, ek onthou my gaan staan voor El Bosco (soos die Spanjaarde na Boch veryws) se “Tuin ter Lusten” (Nederlands se lieflike vertaling van die Engelse “Garden of earthly delights”) asof dit gister was.

Ek het al male sonder tal weer in my geestesoog gestap en regs gekyk en my oog op die triptiek gelê. Dit was ongelooflik, onglobaar, ondenkbaar, onwerklik.

Dit was een van daardie oomblikke wat ek myself nooit kon voorstel nie, een van daardie belewenisse wat ek nooit gedink het moontlik sal wees nie – dis presies soos die oomblik toe ek dag een van die toer in Londen in die National Gallery se Post-Impressionistiese saal instap en ek, in lewende lywe, voor ‘n Van Gogh (ook in lewende, trouens lewendiger, lywe) staan.

Haai, en toe ek nou via die museum se webwerf weer ‘n ogie gaan gooi, is die triptiek soveel groter as wat ek dit onthou. En ook nie sommer net groter nie, ‘n goeie twee en selfs drie keer groter.

Ek het, elke keer die laaste klompie jare as ek die besoek in die herinnering roep, ‘n heelwat kleiner skildery onthou – my brein het, elke keer die laaste klompie jare as ek die besoek in die herinnering roep, ‘n veel kleiner skildery vir my opgetoor. Lag-lag omtrent ‘n derde van die grootte wat die skildery in werklikheid is.

Ek was só verbaas, en het soveel kleiner onthou, dat ek begin wonder het of ek nie aan ‘n ander skildery gedink het nie. Maar dit is nie so nie.

Toe ek nou op foto’s van mense voor die skildery afkom, had ek geen deja vu nie, ek had eerder ‘n kortsluiting van die een of ander aard.

Wat my die besigste gehou het, of sal ek sê wié my die besigste gehou het, is Aglaia, Euphrosyne en Thalia, onderskeidelik die draers van skoonheid, vreugde en geluk, in Rubens se skilderye van die drie, The Three Graces.

Hierdie drie susters was vir die antieke Grieke die verpersoonliking van menslike skoonheid, afronding en verfyndheid - en dis ook hoe hulle vir eeue uitgebeeld is. (Dit sal my nie verbaas as hierdie drie, naas natuurlik die Madonna en Kind, vir jare die mees populêre onderwerp in Westerse kuns was nie.)

Ek had geen idee hoe om in Afrikaans na dié drie dames te verwys nie. “Die drie grasies” sou beslis nie deug nie. Die Nederlanders praat van “De drie gratiën”, maar dit bring my ook nergens nie.

Danksy Sophia Kapp, hooftaaladviseur by  VIVA (Virtuele Instituut Vir Afrikaans) weet ek nou dat dit “Die drie grasieë” is.

 

 

Oordink ons die stereotiepe uitbeelding van die vrouefiguur in ons huidige eeu, danksy die media ook ons persepsies en opvattings oor hoe ‘n vrou wat vrou wil wees, moet lyk, en ons vergelyk dit met Rubens se uitbeelding van die drie vrouens, dan voel dit my of ons meer as net amper 400 van mekaar verwyderd is.

Dis nie ons wat bevry is nie, dis Rubens en sy tydgenote wat bevry was! Die gevangenis het later gekom. Ons is die outjies wat vasgevang, beperk en ingeperk is.

Ek onthou van skooldae in die kunsjuffrou se klas dat Rubens lief was vir die voller figuur, maar hóé vol, moes my ontgaan het.

Dat sy tweede vrou (die sestienjarige meisie, presies so oud soos sy oudste van drie kinders by sy oorlee eerste vrou, wat hy op ouderdom van 53 trou) die hoofbron van inspirasie vir hierdie voller figure was, is ook vir my nuus.

So ook die feit dat die ou bok in die volgende tien jaar vyf kinders by die jong blaartjie verwek het – die jongste Rubensie het enkele maande na die pappa se afsterwe op 63, eers die eerste lewenslig aanskou.

Na ek toe heerlik in die geselskap van Rubens en sy tydgenote in die Prado gekuier het, wou ek summier ‘n Pinterest-album rondom die drie grasieë begin – sommer om te kyk hoe die verskillende tye se uitbeeldings van hulle, as verteenwoordigers van die vrouefiguur, gewissel het.

Groot was my teleurstelling, toe ek gaan loer of so iets al gedoen is en of ek nie dalk die eerste een is wat met so ‘n oulike idee vorendag kom nie, om te sien die kuberruim is vervuil van Pinterest-blaaie wat presies dit doen. (Ek het ophou tel by 72 – en dit net in Engels!)

Maar toe kuier ek éérs lekker.

Aanvanklik begin ek by die drie grasieë, toe enige iets wat aan hulle sou kon herinner, later sommer enige drie vrouens en in ‘n stadium selfs drie swart rawe!

Waar ons daardie aand kampeer het, weet ek nie! Ek verbeel my dit was naby die lughawe en dat ons vreeslik ver moes gestap het na die naaste bushalte. Ek kan nie glo ek het geen, maar geen, aantekening oor die verblyf gemaak nie.

Laslappies en skakels

Drie Grasieë
Prado (dit gaan hier, terloops, nie veel anders as in Frankryk nie - die Engels hou gou op.)

Hierdie webwerf wat fokus op skilderye wat Rubens en Jan Brueghel gesamentelik geskilder het, was vir my baie interessant.