Dag 6 12/04/94

Dag 6, 12 April - 21 jaar vantevore

Alles meer leesbaar oorgetik aan die einde, onthou!

Ja, as dit vir die besoek aan Caurtland Museum was nie, sou vandag sekerlik die hoogtepunt van my besoek tot op datum gewees het. Na ʼn effense uitval die vorige aand (oor Esmari moeg was en dinge ʼn bietjie touchy opgeneem het) is ons vroegdag weg om die ferry-bespreking te doen. Ons het eers die laaste van ons ponde gewissel, en ek het soos ʼn ryk bliksem gevoel om met so baie geld in my sak rond te loop. 

Vandaar toe na die een reisagent wat sê busse is die goedkoopste om op die vasteland te kom. (Maar die busse loop nie oornag nie, en ons wil geleentheid hê om te slaap.) Toe kry ons maar ʼn treinkaartjie waarvoor ons vergeet het om te begroot – maar dit maar daar gelaat. Staatsdiens is orals dieselfde. Hier moes ons ook wag – die Britte laat jou net in styl wag. Daar is 24 bedieningspunte, maar net 4 mense wat werk. (Baie soos Standardbank Hoofkantoor Pretoria.) Dan kry jy ʼn kaartjie met ʼn nommer op en as die nommer bo jou in die dak flits, kan jy na die vakante besprekingshokkie gaan. All very fancy, maar glo my die basiese beginsel is dieselfde as by ons – jy wag, en hulle sloer. En om alles te kroon, kies ons toe die dag uit wat die International Booking Office op Londen se grootste stasie, Victoria Station, AFLYN is en die ou moet alles met die hand skryf (laasgenoemde dinge is eintlik oral een en dieselfde).

Die oggend was toe al om (O, ja, alles begin eers op die vroegste 10-uur in die oggend en maak enige iets van 5 – 6-uur toe. As jy nie 10-uur op die plek is waar jy wil wees nie, is die hele oggend verby.)

Vandaar “skiet” ek toe deur Pimlico stasie toe waar ek afklim vir die wonderlike TATE.

Daar was ʼn gasuitstalling – the last one for this century – sê die tannie wat ek langs die pad ontmoet – van Picasso. Ek het dit lanklaas gesê, so ek kan dit nou maar sê:  “Ek het nie woorde gehad nie, dit is onbeskryflik.” Ek moes weliswaar R25-00 betaal om in te gaan, maar dit was elke sent die moeite werd. Daar binne het ek ʼn verdere R12-50 moes betaal vir ʼn kasset wat my deur die toer sou neem. O, dit was wonderlik. Die doel met die uitstalling was om die interaksie tussen Picasso se skilderye en sy beeldhouwerke te illustreer en die kasset het dit wonderlik reggekry. Skilderye en beelde wat tot op datum nog vir my lelik was, niksseggend was, het skielik WONDERLIK – LEWENDIG geword, danksy die verduideliking van die kunskenner. (ʼn Sekere Mnr. Searle – hy moet nogal hoog op in die kunskringe wees, want hy het iets te skryf gehad bt Royal Academy of Arts en by Institute of Contemporary Art.

Naas die Caurtland Institute se uitstalling was hierdie my 2de hoogtepumt (gelyk 2de met die besoek aan die National Galery.)

Hierdie is my eie illustrasie van Dali se Narcissus wat in die blom verander het. Vir die res van die Tate galery het ek toe nie deur al die sale gegaan nie. Ek het gedruk vir tyd by die Impressionisme begin en van daar af verder gegaan. Ek het voor ʼn rerige Miro, Magritte, De Chirico en al daai ouens gestaan. Wat my opgeval het, was die lieflikste Francis Beacon’s wat hier was. (Dis seker redelik logies nè?) Maar in vergelyking met met ons ou klein Francis Beacon’tjie is die monumentale goeters wat hier hang – verruklik.

EN RODIN SE THE KISS

Van daaraf moes ek met teleurstelling agterkom dat die Saachi-versameling net Donderdae en Vrydae oop is, Ek pik toe verward in Londen rond op soek na opwinding en besluit om na Brixton-mark te gaan. Dit is die Afrika-mark van Londen. Baie opwindend, interessant. Amper soos die Oosterse Plaza.

Die aand beleef ek toe my teaterhoogtepunt van ons besoek aan Londen – JBM Priestly se An Inspector Calls. O, dit was ʼn lieflike stukkie teater – ʼn baie ekspressionistiese stel wat lieflik speel met vervreemding en baie goed daarin slaag

Dag 6, 12 April - 21 jaar verder

Ek vermoed ons sal nog op ander passasies ook afkom waar ek stoomafblaas as ek en Esmari ʼn geskil of meningsverskil had. Waar anders, as in ʼn dagboek, kan ʼn mens onder hierdie omstandighede afblaas en afpak.

So baie hoor jy, én lees jy (om maar net Bill Bryson en sy vriend en reisgenoot in die gedagte op te roep) dat twee mense wat so lank, so saam, saamtoer, kort voor lank vuurwerke beleef, en as jy weer hoor, het die een opgepak en huis toe gegaan, of ʼn eie koers, na ʼn ander bestemming ingeslaan.

Ek en Es had hierdie luukse nie – ons was té afhanklik van mekaar. Op my eie sou ek in daardie stadium nie kon nie, en ek vermoed sy op haar eie ook nie – nie so lank en so wyd, so baie en so ver nie.

Wat baie gehelp het, is dat ons nie aldag en heeldag in mekaar se geselskap was nie. Ons had elkeen sy eie belangstellings en het gereeld vir die oggend, agtermiddag, of selfs hele dag, ʼn eie koers ingeslaan.

Dit het partykeer gebeur dat ek sal terugkom by die tent en vertel van my dag, sy van hare, en dan, die volgende dag, dan pas sy in wat ék die vorige dag gedoen het, en ek stap op my beurt weer in háár spore van die vorige dag.

Dit kon nie altyd gebeur nie. Ek is tot vandag toe spyt dat ek nie saam met haar na Schloss Schönbrunn se Schmetterlingshaus is nie. Sy het met soveel oorgawe vertel, en ek was só jaloers, maar in daardie stadium was ons tyd in daardie omgewing van Duitsland verby. Vandag nog, as ek hier by ons ʼn skoenlapperplaas besoek – gló my, ek besoek nou elke liewe een – dan dink ek met verlange terug na die geleentheid wat ek in 1994 deur my vingers laat glip het.

Hierdie dag, dag 6, was een van daardie dae wat elk ʼn groot deel van die dag op sy eie deurgebring het.

Ons is wel saam Victoria-stasie toe vir die reis oor die Engelse Kanaal – die tonnel was toe nog nie oop vir passasiervervoer nie, dit moes wag tot November van daardie jaar. Dit was selfs nog ʼn maand voor die tonnel amptelik geopen is.

Ek was destyds só beïndruk met die kaartjiestelsel waarvan ek vertel. Behalwe by wegneemeetplekke het ek iets soortgelyk nog net by SARS-kantore in gebruik gesien. En loer ek na die eietydse foto’s van Victoria-stasie se besprekingsruim, lyk dit my hulle het intussen weggedoen met die gebruik – almal staan in toue en rye.

Die Tate-galery het weer in 2011 ʼn Picasso-gasuitstalling gehad. 

Die doel met die 1994-uitstalling, Picasso:  Sculptor/Painter, was om te wys dat hy net soveel beeldhouer as skilder was, dat hy die beeldhoukuns net soveel vernuwe het, as die skilderkuns.

Ek het toe, vir my Pinterest-album gaan fokus op sy beeldhou- en keramiekwerke. Die foto wat ek hier bo geplaas het, is geensins van die 1994-uitstalling nie, dit vat net vir my die gees van en doel met die uitstalling vas. Die enkele skilderye in die album, elkeen een van die 27 skilderye wat hy na aanleiding van Manet se “Ete op die gras” gemaak het, deel ek omdat een van hulle beslis deel van die ’94-uitstalling uitgemaak het.

In 1994 het die Tate homself nog aan een galery gesien, vandag nog, maar nou is daar al vier geboue, twee in Londen en een elk in Cornwall en Liverpool. Ek het hierdie keer in al vier gaan kuier, want hoe sal ek nou weet wat op uitstalling was toe ek in ’94 deur Tate Britain gestap het.

Wat wel outentiek aan 1994 is, is hierdie artikel wat Februarie 1994 in Independent verskyn het. 

Die Pintest-album kyk na enkele van my gunstelinge in die galery.

Ek het weliswaar die lekkerste gekuier rondom Tate Modern (in 2000 geopen nadat 'n ou kragstasie in 'n kunsgalery omskep is) se 2013-uitstalling van Henry Mattise se knipsels. Ek deel ʼn paar video’s wat elkeen die moeite werd is om te kyk.

Die Brixton-mark het ek besoek aan die hand van hulle webwerf. Hulle video’s huisves hulle op Vimeo, en Suid-Afrikaanse internetverbindings en Vimeo is wat my betref onversoenbaar. Ek het my toe maar tot Youtube gewend en lieflikes raakgeloop wat die gees en atmosfeer baie beter vasvat as professionele bemarkingsvideo’s.

Die eerste (baie kort) dateer uit die 1960's:

Die ander een (3 minute) is meer eietyds:

Dis hoe ek vriende geword het met Vic Stefanu (vriende soos in FB-vriende). Hy reis met sy videokamera en verfilm amateurvideogrepe van besienswaardighede oor die wêreld. Niks aardskuddend nie, niks wat viral gegaan het, of sal gaan nie. Maar die man se informele, passievolle, onbehendige, kamerawerk en invalshoeke spreek tot my. So ek vermoed ek gaan nog heelwat herbesoek deur die lens van sy kamera doen.

Hier is Vic by die Tate:

Dan is daar ʼn soortgelyke span wat ek raakgeloop het, Mark en Sarah Owens van Travelshorts, met wie ek ook die pad sal stap. Ek vermoed ek gaan nog ʼn hele paar keer by hulle ook inloer. Hierdie is hulle by die Tate:

Terug op die spore van An Inspector Calls was net so lekker: 

Die program is outentiek, Aldwych-teater in die 90's. Die stel is ook, hoewel ek nie seker is in watter teater nie. Die stelontwerp word vandag nog gebruik.

Die volgende video’s is van latere produksies, hoewel steeds dieselfde regisseur en stel, die een ʼn amptelike advertensie, die ander, vermoed ek, minder amptelik. Ek beveel die eerste paar minute van laasgenoemde aan, al suig die klank, net om die gevoel van die stel, die regie en die teks te kry.

Dag 5 11/04/94

21 jaar verder

Ek het 29 Julie 1981, ek was in standerd 9, meer as ʼn uur gestap om my eerste regstreekse diens vanuit St Paul’s Cathedral by te kan woon. Ja, ek kon die beeldsending af met die trappe in ons sitkamer dophou, maar het gekies om die pomp and circumstance in die geselskap van my Engelssprekende skoonsussie en my twee broerskinders by te woon.

Ek sê ook nou regstreeks, maar dis in baie opsigte net die beeldmateriaaal wat regstreeks was – baie van die klankgrepe is nié vanuit Londen na Suid-Afrika uitgesaai nie. Suid-Afrikaanse kommentators het dan aan die woord gekom en die ateljeespan in Aucklandpark het opnames ooreenstemmend met dit wat in die katedraal gespeel word, op die draaitafel gesit.

Dit was immers die British Music Union wat die kulturele boikot teen Suid-Afrika reeds 20 jaar vantevore, in 1961, afgeskop het, toe hulle besluit geneem het dat nie een van hulle lede in Suid-Afrika sal optree solank Apartheid nog deel van Suid-Afrikaanse regeringsbeleid uitmaak nie.

20 jaar later, op 29 Julie 1981, het Equity, ‘n Britse dramatiese vereniging, daarin geslaag om te sorg dat Apartheid Suid-Afrika nie mag hoor hoe sekere van hul lede musiek in die kerk maak as prins Charles en lady Diana in die huwelik tree nie.

Ons opgewonde klein geselskappie in Boeta-hulle se sitkamer, het ons nie daardeur van stryk laat bring nie en elke oomblik geniet. Die katedraal self het daardie dag nie veel ooh’s en aah’s uit ons moppie gekry nie – ons had net oë vir die mooie Diana en haar rok. (Wie onthou nog die Lady Diana-haarstyl wat soos die runderpes deur ons land getrek het?)

13 jaar later bevind ek my toe self in die kerk waarin die ongelukkige huwelik destyds bekragtig is. En ja, drie dae later toe ek daarvan wil vertel, kon ek niks onthou nie. En dit verbaas nie. Dit was net te oorweldigend, te groots. Verlammend. Die wind word uit jou seile geneem, jou asem én jou onthou word weggeslaan. Dis te veel, te groot, te hoog, te oud, te alles vir Vaalpens uit Suid-Afrika se gemoed en konstitusie.

Na ek hierdie naweek herbesoek aan die plek gebring het, opgelees en deurgekyk het, het ek darem onderskeiding in elkeen van die volgende twee algemene-kennis-toetsies gekry. As jy dink jy ken die plek, probeer gerus, of gaan kuier eers weer self daar - met die voet óf die internet.

Fun Trivia - A bit of history and trivia on St. Paul's Cathedral in London, England 
Braingle - English Landmarks: St. Paul's Cathedral

My Pinterest-album is ʼn goeie vertrekpunt, maar hier is baie ander laslappies en skakels om die katedraal onder jou vel in te kry. Ek beveel nommer 3 en 5 aan.

1. Amptelike webwerf   
2. Die Katedraal se Youtube kanaal met meer as net preke    
3. Amptelike virtuele toer
4. National Geographic se kort video    
5. Lieflike eietydse blog-inskrywing rondom ʼn besoek aan die katedraal (met mooi foto’s)   
6. Amazing Facts About St Paul's Cathedral    
7. 10 GOOD REASONS WHY YOU SHOULD VISIT ST PAUL’S CATHEDRAL     
8. The Power and the Glory: Ten Facts and Figures about St Paul’s Cathedral You May Not Know    
9. How was St. Paul’s Cathedral Built

Ek het die inligting rondom graffiti teen die buitemure wat ek plek-plek raakgelees het, baie geniet. Na my herbesoek het ek ook effe meer waardering vir Christopher Wren se 1:25-skaalmodel van die gebou. Dis op grond hiervan dat die bod om die nuwe katedraal (die vorige een het afgebrand) aan hom toegestaan is. Koninklike kroonprinsies het in die verlede koninklike kroonprins-pophuispret hierin gehad!

Die gedagte aan die meer as 200 gedenktekens vir outjies wat hier begrawe is, is en bly vir hierdie een-en-twintigste-eeuse Boertjie maar ʼn vreemde ding. Elke diertjie seker dan maar sy plesiertjie.

Die ander plesiertjie waarby hierdie dag op ons toer my uitbring, gaan verder terug as 1981, ʼn goeie 11, of 12, of 13 jaar.

Ek hét al gaan loer om uit te vind watter Shirley Temple flieks almal tussen 1968 en 1971 vrygestel is. Dis tóé dat ek agtergekom het die vrou het reeds amper 20 jaar vantevore, in 1949, haar heel laaste fliek gemaak.

Aanvanklik was ek verward – my heel eerste fliek, waarvoor ons spesiaal deurgery het Johannesburg toe, wás ʼn swart-en-wit Shirley Temple fliek. Ek onthou die sitplekke, die ouditorium, die glans en die glorie van ʼn matinee-vertoning. Dit was nie ʼn filmouditorium soos by Nu Metro, Ster-Kinekor of – wie onthou hulle nog – Cine Centre, nie. Nee, dit was soos ʼn propperse teater, ʼn propperse teater sou van ouds, nie net met glans en glorie nie, maar glitter en glitz daarby.

Dit was die dae van onafhanklike filmteaters en teaters wat ook filmvertonings aangebied het. Nu Metro en Ster-Kinekor het nog nie bestaan nie. Ek jok – die Ster-gedeelte van Ster-Kinekor het bestaan – dit het aan Sanlam behoort.  20th Century Fox het sy Suid-Afrikaanse teaterbedryf in 1969 aan Sanlam verkoop, dit het toe Kinekor geword. Eers in 1976 het Sanlam sy twee besighede amalgameer in die Ster-Kinekor wat ons vandag ken.

Ander verwysings hiér, en grepies dáár het my tot die gevolgtrekking laat kom dat my eerste filmervaring die een of ander 20th Century Fox-fliek van Shirley Temple was. Ons het dit in die His Majesty’s teater, wat daardie jare ʼn filmteater was, gaan kyk. Die rede hoekom my ma en my tannie vir Klein Hansie al die pad Johannesburg toe gesleep het om krullebol Shirley Temple te gaan kyk, was omdat dit ʼn hervertoning van ʼn fliek uit hulle kinderdae was.

En my gedagtes kuier by Shirley Temple omdat dit my eie stukkie fliek-geskiedenis is en ons 11 April 1994  drie ure in MOMI (Londen se Museum Of the Moving Image) deurgebring het.

Dis ook my eerste teleurstelling, en ʼn groot een daarby, van my eie stukkie armchair-travel terug op die spore van ouds – die museum het intussen gesluit.

Die ironie hiervan is, sou jy my vra watter museum (kunsgalerye en groot nasionale museums uitgesluit) die hoogtepunt van die drie maande was, ek moeilik sal kan kies tussen einste MOMI in Londen en die Rooi-Kruis-Museum in Geneve. Beide het my, én Es, opgesuig en ingesluk. Ek het die een dalk meer met my hart geniet; die ander meer met my verstand, maar op die Richterskaal van aardskuddende museumbesoeke lê die twee gelyk, daar is nie eers ʼn haarbreedteverskil nie.

En daar maak die museum toe, in 2002 al. Ek is duidelik nie al een wat ongelukkig is daaroor nie, orals waar ek lees word groot teleurstelling en ontsteltenis uitgespreek, selfs modder word plek-plek rondgeslinger.

Hierdie museum had akteurs en aktrises wat ʼn besoeker in sy besoek vermaak het. Dit was hoogs suksesvol maar moes vanuit die staanspoor sonder enige staatondersteuning die mas opkom. Die hele multimiljoen-projek was van die begin af afhanklik van borge en skenkings.

Dit was die slimste, vermaaklikste, interessantste, genotvolste ervaring denkbaar. Ja, dit was interaktief en het die besoeker betrek, maar dit had net so baie, indien nie veel meer nie, tipiese, tradisionele museumagtige leeswerk en prentjies. Dit was net só aangebied, dat jy dit nie een keer vervelig gevind het nie. Ek het daardie dag meer museum-fynskrif gelees as in enige ander museum wat voor dit was, of na dit gekom het.

Ek het enkele foto’s en selfs ʼn outentieke videogreep opgespoor. Dit is in die Pinterest-album, maar ek plaas dit hier ook – net omdat dit so ʼn ongelooflike ervaring was.

Ek was baie opgewonde oor HIERDIE NIE-AMPTELIKE MOMI-WEBWERF wat ek raakgeloop het. Dit is ʼn aficionado van die museum se poging om, met hulp van en erkenning aan oudmuseumpersoneel, ʼn baie klein grepie van een deel van die museum op die internet lewendig te hou. Ek is daar deur, dis wonderlik, maar dis nie dieselfde nie.

Die Hayward-galery se uitstalling, Dali – The Early Years, was net so ʼn hoogtepunt. Ook met vanjaar se herbesoek. Ek kon nergens ʼn katalogus opspoor om die skilderye een vir een op te soek en opnuut te beleef nie. Maar op ʼn slim, ompadmanier het ek daarin kon slaag om bykans elkeen van die oorspronklike ’94-uitstalling in die 2015-Pinterestalbum te sit. Ek geniet dit toe so, dat ek sommer ander skilderye tussen 1910 en 1930 ook bysit. Die skilderye tot en met die foto’s van ʼn jong Salvador, was deel van die uitstalling. Wat na die foto’s kom, het ek bygesit, vir die lekker.

Hayward-galery   
Hans se Dali-Pinterest

Wat Unbound, die 1994-uitstalling van 14 Britse kontemporêre kunstenaars se werke betref, was ek nie so gelukkig nie. Ek kon al 14 kunstenaars opspoor, selfs 1994-werke, maar of dit werke van die Hayward-uitstalling is, sal ek nie weet nie. Rudyard Kipling se “It is clever, bit is it art” het soos destyds plek-plek weer by my opgekom. Loer maar self. Die album skop eers af met foto’s van die 14 kunstenaars, en dan volg hul werke.

Unbound-kunstenaars op Hans se Pinterest

Die juwelekissie is om ons daaraan te herinner dat die Tower of London eintlik niks anders as die koningshuis se persoonlike juwelekissie is nie. Verder is ook net in die volksmond die Tower of Londen – dit ís ʼn koninklike paleis en fort en was tot in die 1500’s nog die amptelike koninklike residensie.

Amptelike webwerf  
My Pinterest

Daar is omtrent nie ʼn stad of land wat nie ʼn Palace-teater het nie. Destyds is dit nog waar Les Miserables opgevoer is. Nes ek dink ek het uiteindelik foto’s van die teater se binnekant, dan kom ek agter dat ek in Amerika, Australië, Skotland of Kanada kuier. Die webwerf-skakel is Londen en eietyds, die foto’s in die Pinterest is van toeka se opvoering (en vroeër). Dis jammer van die watermerke op die foto’s van die teater se interieur, maar dis slegs daardie foto’s wat ek vir ʼn feit weet, die regte Palace-teater van destyds is. Voor dit The Palace geword het, was dit aanvanklik Royal English Opera House. Dit was vir opvallend hoe dieselfde ʼn skets van die voorportaal uit die 1800’s en ʼn foto van einste voorportaal in 2005 is.

Les Mis se webwerf  
My Pinterest
The Palace

Hier dan my dagboekinskrywing van destyds (wat ek drie dae later eers geskryf het en daarom kripties en skraal) met, soos gewoonlik, alles leesbaar oorgetik aan die einde.

Die volgende dag (Maandag):  Vroeg op. St. Pauls, Tower of London, MOMI, Dali, Les Miserables.
Dinsdag:  Ferrybespreking à Tate Galery, Staachi-versameling, Brixton square
Woensdag:  Brittish museum, Books for Cooks, Portobello, Westminster Cathedral, Miss Saigon

Die gedagtes hier bo is maar net om my te herinner aan wat ek/ons alles gedoen het. Ja, ek het agter geraak, maar vandag, Donderdag, het ons ʼn rusdag, ag ek is so bly, en nou kan ek rustig my dagboek op datum bring. Daar is twee dinge wat ek graag vandag sou wou gaan kyk het en dit is die National Theatre Museum en die Barbican Centrum of Arts, maar nou ja, mens moet seker maar besef jy kan nie by alles uitkom nie. (Dink aan mense by die huis.)

Ons is vroeg opgestaan want die St Pauls-cathedral, die keer nie die kerk nie, maar die cathedral, maak al ½ 8 oop. Die gedagte was om ½ 8 daar te wees, maar, nodeloos om te sê, dit het geensins kristaliseer nie. Dit is nou twee dae later en ek kan glad nie onthou hoe dit daar gelyk het nie. Ek kan beelde van buite en sulke goed onthou, maar hoe dit binne gelyk het, weet ek nie. O, ja, daar was ʼn lieflike skildery – The light of the World . Ek het vir my ʼn kopie daarvan gekoop, maar dit het seergekry, die aand in die teater. Ek het ook my eerste aandenking gekoop: ʼn Kruisie. ʼn St Pauls kruisie teen £2-00. (R10-00)

Ons besoek ook die Tower of London. Dit was ʼn aangename ondervinding. Die Beefeater wat ons deurgevat het, was ontsettend vermaaklik en het die toer opgekikker.

Ons het ook die kroonjuwele gesien. Dit is alles baie slim gedoen. En om seker te maak jy spandeer nie te lank voor die kassie nie, sit die Britte jou op ʼn voerbaan en skuif jou geriefshalwe voor die juwele verby. Ek het ʼn traan gepik voor die Ster van Afrika en die Engelse gehaat, maar nou ja, dis my reg. As die swartes ons kan haat oor wat ons aan hulle gedoen het, kan ons seker maar die Britte haat vir wat hulle aan ons gedoen het.

Die argitektuur en geskiedenis van die toring was baie interessanter as bv. Die uitstallings van die “chainmail” of “armours”. Tog het ek dit geniet.

Vandaar na MOMI (Museum of the moving image) Dit was toe net £5-00 i.p.v. £10-00 soos ons gedink het. Dit was elke sent die moeite werd. Die museum begin by Sjinese skadupoppe en eindig by die hologram (of wat ook al). Ons het seker 3 uur daar deurgebring, maar as ons reg wou laat geskied, moes ons seker voorsiening maak vir 7 uur. My hoogtepunt was om uiteindelik die film te sien wat Dali en daai ander ou gemaak het, met die koei op die bed, en ander avant garde films uit die dertiger jare.  Russiese propagandistiese flieks van net na die laaste revolusie was ook ʼn hoogtepunt vir my.

Dali – The early years  vorm deel van die Britte se Spaanse festival wat aan die gang is. Dit was £5-00, maar ek het die geld met ʼn lied in my hart uitgegee. Ek was baie opgewonde om te sien dat die “Basket with bread” waarvan Judy vir my ʼn poskaart in Spane gekoop het, en dié nou in my sitkamer hang, ook daar was. Party van die werke wat mens dink groot is, is eintlik klein, en werke wat jy dink klein is, is eintlik monumentaal. Die een met die geskenkpapier van die leeus wat hy uitgesny het, is kleiner as ʼn A4-papier, Dit bly vir my ongelooflik om voor ʼn skildery te staan wat ek net uit boeke ken, en dit dan in die rêrige, êrige – werklikheid te sien.

Daar was ook ʼn UNBOUND uitstalling waar die skilders presies gedoen het wat die titel sê: Losmaak van alle beperkings en goed. Dit was egter so unbound dat daar min is wat mooi was. Tog so hier en daar iets opwindends.

Die aand show ons Les Misrabeles. Dit was nice. Kommersieel en al daai stront, maar baie nice. Ek het in my lewe nog nooit so hoog in ʼn teater gesit nie, en ook nog nooit so beknop nie. Ons sit regtig in die pleb seats, maar dis o.k. - ons sien dit ten minste. Na die show eet ons saam met Danie* in die Movenpick en is ½ 1 die oggend verplig om met ʼn taxi van die stasie af te ry, omdat daar nie meer busse loop nie.

* Nee, o, aarde, wie hierdie Danie is, weet ek nie. Ek lei af dit moes William wees.

Dag 4 10/04/94

10 April 1994 - 21 jaar vantevore (met alles leesbaar oorgetik aan die einde)




10 April

[Kerk, Covent Garden-mark, St James park, St Pauls-kerk, Cappuccino en kaaskoek in park, stap na Hyde Park, Speakers corner, House no. 1, South Bank-stap, Piccadilly Circus, Rock Circus, Switserse ete, huis] – ek is nou te moeg om te skryf, ek sal maar more inhaal. (Westminster Abbey gesien)

Dis nou 6-uur, het nou net wakker geword uit ʼn droom. Hoe heerlik om te droom van mense wat jy in jare nie gesien het nie. Oom Cobus (iemand verjaar), Ettienne Nagel wat ek laas op skool gesien het. O, dit was ʼn heerlike droom en mens word met so heerlike gevoel wakker. Ek is so bly ek het nou net wakker geword, anders het ek my droom vergeet. Dink net, ek het elke dag van my lewe sulke wonderlike ervarings, maar ek vergeet dit. Daar was honderde mense op oom Cobus se plaas vir iemand se verjaarsdag. Jacques, atleet van die skool, was ook daar – hy sou vir ons braai. Ons, ek en twee ander, het ook in ʼn plaasdam geswem. As ek ʼn surrealsitiese kunstenaar was, sou ek die toneel wou onthou en daaruit put vir ʼn skildery. Ek onthou een deel nie, en dit is vir my vreeslik.

Kom ons kom nou eers by gister uit. Ons het laat opgestaan. William het wors en eiers gemaak. Daarna is ons met die kar in na SUID-AFRIKA HUIS op Trafalgar vir die erediens. Glo my SA het ʼn “prime posy” in Londen.

Die rit na die SA-huis was heerlik. Ons het tussen die Docklands deurgery. Baie sirkels en net 2 of 3 robotte.
Die erediens was wraggies in Engels omdat die Ds. In SA met vakansie is. Die diens was in die Odeon, ʼn klein teatertjie in die kompleks. (Die uitstalling is maar pateties.) (Pierneef en die klas van ding is mooi, maar o, wee, die modelle van die stede en industrieë is nie ʼn goeie advertensie nie.)

Ek dink die gebou sal pragtig lyk as hulle hom ʼn KwaNdebele-look gee. Die Odeon self, hulle praat ook van die kinema, het ek gedink kan regtig maar vernuwe word, en as die land onder ʼn nuwe regering staan, sal iets etnies regtig nogal die ding doen.

Toe het ons vir die res van die dag gestap. Vinnig en vêr. En lekker!

Ons is eers Covent Garden toe na die vlooimark (with a difference). Baie gemors, baie kamstige antiques, maar ook baie mooi en oulike goed. As ek nie so suinig was nie, sou ek baie geld kon uitgee. (Dis nie dat ek suinig is nie, dit is dat ek nie geld het om uit te gee nie.)

Vandaar is ons na St James Park (O, ja, ek het my eerste foto geneem in die St Pauls Church – nie die cathedral nie). Dit was die wonderlikste binnetuintjie met groen en bloeisels en omtrent niks mense nie. Ons stap deur ʼn pragtige St James park waar die tulpe nou op hul mooiste is, drink koffie en eet kaaskoek. Op na die fonteine voor Buckingham-paleis, waar Q Vic se watervalbeeld staan.

Vandaar “skiet” (William se sêding) ons toe deur na Hyde Park – in besonder Speakers Corner. Ek wou daar twee uur deurbring, of liefs elke dag ʼn ½ uur. Daar is net drie temas: godsdiens, sekes en rassisme. Hier staan die mense op trapleertjies of koeldrankkratte en sê hulle sê terwyl die publiek luister of met hulle argumenteer. (Daar was ʼn ou van die ANC ook, maar hy het duidelik nog nooit sy voete op SA’e bodem gesit nie.

Van Hyde Park is ons deur na Piccadilly Circus en ek gaan besoek die Rock Circus (Madame Taussauds) ʼn museum wat ek baie geniet het. Toe gaan eet ons in ʼn Switzerse Restaurant iets ligs en kom huis toe. Ek en Es maak kos en ons brand amper die huis af met kookolie op die gasstoof. (Ja, die stort, heater en stoof werk op gas.)

Die aand skryf ek my poskaarte. Dit help tog nie ek hou dit nie, en gaan slaap – presies wat ek nou gaan doen.

10 April 1994 - 21 jaar verder

O, maar ek moes baie kreatief gevoel het om my droom aan te teken. Dit moes wees omdat ek gelees het dat Salvador Dali so dagboek van sy drome gehou het en dit dan later in skilderye gebruik het. En hier het ek myself nou hoeka al vir twee dae in die geselskap van Salvador Dali se skilderye bevind. (Lekker om kind te wees.)

Suid-Afrika Huis

Ek is bevrees, 21 jaar later was my besoek aan Suid-Afrika Huis niks anders of meer opwindend as 21 jaar vantevore nie. Dit het bykans niks opgelewer nie. Een Pierneef (waar dit gaan oor die opveiling van die werk waarvoor hy in 1933 opdrag gekry het – ook die jaar waarin SA-Huis gebou is). Die opwindendste, en enigste foto’s op hulle webwerf self, is toevallig ook van meubels wat in 2014 op te veil aangebied word.) Nie eers Youtube kon iets oplewer nie. Ek het nie geweet ʼn mens kan soveel trefslae op Youtube kry wat nog net een kyk geniet het nie. Ek het selfs op ʼn agtmaande-oue video afgekom waarvan ek die eerste kyker was. O, die High Commission se webwerf is regtig ʼn verleentheid.

South Africa House
My Pinterest-blad

Covent Garden

Daar is toe nie een mark in Covent Garden nie, maar drie – Apple Market, East Colonnade Market en Jubilee Market. Elkeen het sy eie nismark, en wat meer is, laasgenoemde mark is soos ʼn verkleurmannetjie – oor naweke is dit ʼn kuns- en kunsvlytmark, Maandae ʼn antieke mark, en van Dinsdag tot Vrydag ʼn algemene mark. Die eerste fout wat ek gemaak het, was om my aan die neus te laat lei deur die plek se naam – Covent Garden. Glo my, dis geen tuin nie, die enigste groen in die onmiddellike omgewing is die groen van een of twee geboue in die onmiddellike omgewing se dakke. Vra my, by gebrek aan my eie drone (hommeltuig?) is ek soheentoe met Google-Earth – daar is nie eers meer ʼn boom in sig nie. 

Dit het my ʼn rukkie se nalees gekos om agter die kap van die byl te kom. Die ou monnike van die Westminsterabdy had jare gelede hier die kloosterkombuis se vrugte- en groentetuin aangelê. Dis waar die mark aan sy naam kom.

Daaruit het oor jare heen ʼn varsproduktemark (al was dit in ʼn stadium ook Londen se rooiliggebied) ontstaan. Die baie bekende argitek, Inigo Jones, het die piazza in 1631uitgelê.

Teen 1830 was daar van sy piazza niks meer te sien – Charles Fowler se gebou, wat vandag nog staan, is toe opgerig. In 1872, ten einde handeloppervlakte te vergroot, het die groot binneplein ook onderdak gekry.

Honderd jaar later het verkeersprobleme helaas genoop dat die produktemark in 1974 ʼn goeie vyf myl verder skuif. In 1980 is die mark as kleinhandelsentrum heropen en vandag is dit jare reeds ʼn groot toeristeaantreklikheid.

Hoe lank ons in 1994 daar was weet ek nie, maar einde 2015 bring ek ʼn goeie drie en ʼn half uur daar deur. It’s not the real McCoy, maar glo my ek weet nou meer van die plek, het meer van die plek gesien, as wat dit vir my moontlik sou wees, het ek vanoggend 3½ uur daar deurgebring.

Covent Garden se geskiedenis van die plek
Covent Garden Trust se geskiedenis van die plek
Covent Garden se trip down memory lane op Pinterest
My eie Pinterest-herbesoek aan Covent Garden

St Paul’s (die kerk)

Dis opvallend hoe ek destyds ʼn punt daarvan gemaak het om te onderskei tussen St Paul’s, die kerk, en St Paul’s, die katedraal. Ek onthou dis William, ons toergids vir die dag, wat so gesteld op die onderskeid was. Dis nie of ʼn mens die twee kan verwar nie. Die katedraal is immers nie sommer enige katedraal nie, dis die tweede grootste kerkgebou in Engeland (en die twintigste grootste in die wêreld.) Die kerk is ook nie sommer enige kerk nie – dis die heel eerste kerk om na die reformasie op Britse bodem gebou te word.

Ek is bly om te sien dat die tuintjie wat destyds vir my so mooi was, nog steeds so mooi is. Hoe die foto’s lyk wat ek daar geneem het, sal ek nie weet nie – ek was te brandarm om die foto’s te ontwikkel toe ons terug in die land kom. Die ses of sewe films het lank in ʼn blou boksie op my boekrak gestaan, maar toe ek dit na 10 of 11 jaar steeds nie ontwikkel het nie en begin dink het dat die goed lankal sou “verslaan” het, het ek dit weggegooi.

Hulle webwerf
My Pinterest

St James’s Park

Daar’s baie dinge wat boorlinge van die Afrika-kontinent van weet, maar die Europeërs nie. En andersom ook. As daar nou een ding is waarmee ons Suid-Afrikaners beslis nie juis bekend is nie, dan is dit ʼn eenvoudige ding soos 'n groot stedelike park. Ons ken ʼn parkie met verroeste klimrame en gevaar na donker, maar ʼn speelparkie is nie park nie. Die naaste wat ons aan ʼn park kom, is miskien die botaniese tuine, of die goewerment- of kompanjiestuin in Kaapstad. En daardie “naaste” is steeds baie ver.

Hul koninklike webwerf
My Pinterest

Speakers’ Corner

"We walked through Hyde Park looking for Speakers’ Corner, which – especially for us as East Germans – was legendary, the very symbol of free speech. I hope that is not an insult to you, the members of the British Parliament." (Angela Merkel in haar toespraak voor beide die Hoër en Laer Huise van die Britse parlement, 27 Februarie 2014)

Geniet hierdie video wat ook in die Pibterest-album is.

Dis suiwer vermaak. Deesdae, loer ek op Youtube, is dit hoofsaaklik godsdiensdebatte tussen Christene, Moslems en Sikhs wat die seepkissies volstaan.

Ons had ʼn wandeling deur die park in St James’s Park (en ek het gaan kyk of dit James’ of James’s is) maar deur Hyde Park het ons nie gestap nie – ons het deurgeskiet Speakers’ Corner toe (hierdie Boertjie het weer gaan seker maak oor die –‘s) en toe weer voet in die wind geslaan.

Hyde Park, Speakers’ Corner en die volgende vyf besienswaardige besoekpunte het een gesamentlike Pinterest-skakel aan die einde.)

Apsley House (Number 1, London)

Hierdie residensie het sy naam as Londen se eerste huis gekry, omdat dit die eerste huis is wat reisigers teëgekom het as hulle die tolgeld by Knightsbridge betaal het en besoek aan Londen gebring het. Die res van die huise in die straat is afgebreek, maar Number 1 het bly staan en staan vandag amptelik bekend as Herritage Museum. In die volksmond, is en bly dit Number 1, London. Ons is beslis nie in nie, dit was bloot ʼn halte toe ons by Hyde Park Corner, ʼn ander Hyde Park Corner as die een in Johannesburg wat ons ken, gestap het.

Hier is nou ʼn baie interessante toeval. Apsley House, Londen, staan by Hyde Park Corner; Apsley Group South Africa (die outjies wat onbekostigbare handelsmerke in die modebedryf die land uit Italië, Frankryk en die res van Europa inbring) se hooftak is in Hyde Park Corner, Johannesburg. (Office No. MM13, Middle Mall Hydepark Corner, Jan Smuts Ave, Johannesburg.)

ʼn Dom, armgat urk soos ek, weet natuurlik nie eers van die bestaan van Apsley Group nie – maar dit verklaar hoekom ek op soveel foto’s van modelle in swierige uitrustings wat die hele Number 1, London volstaan, afgekom het, toe ek Apsley House ge-google het. Die modehuis gebruik die herehuis ook as vertoonvenster van hul handelsware.

Ek deel sommer die herehuis (Londen) én die modehuis (Johannesburg, maar daar is ʼn tak in Kaapstad ook) se webskakels, beide is besoek werd.

Apsley House, London
Apsley Group, Johannesburg

Suidelike oewer van die Teems en uitsig op die parlemetsgeboue

Ek noem dit nie in my dagboek nie, maar ek onthou dit – met dié stukkie stap saam met die rivier, het ek seker ʼn hele film van 36 foto’s opgebruik. Dis ook hier waar ek besef het dat fotoherinneringe dit nie vir my gaan doen nie, ek sal daar sonder moet klaarkom – daar is net té veel foto’s om te neem as ek alles wil afneem.

Dan het ons iewers koffie gedrink, maar ek het dit ook nie aangeteken nie. As daar iets soos 'n National Theatre op die South Bank is, dan was dit daar. Ek onthou die aanloop, die tuine, gerookteglas-vensters, swart rame. Die gebou herinner aan 'n Mondriaan-skildery. Modernisties. Ek noem dit National Theatre omdat ek die plek as London se eweknie van Sydney se ikoniese Operahuis onthou.

(Ek het intussen gaan loer - ek is ten sterkste van vermoede dat ons wel daar was. Miskien lees Es hier en sal sy kan bevestig.)

Southbank se webwerf

Piccadilly Circus

Hoe moes ek nou weet dié Circus is nie ʼn sirkus nie, maar ʼn sirkel, eintlik ʼn verkeersirkel, waar vyf van Londen se hoofpaaie saamvloei. En ʼn piccadilly het net mooi niks met piccalilli te doen nie – dit kom van picadill, die wit, gestyfde kant- en ander krae wat ooms en tannies soos Jan en Maria van Riebeeck in die 1600’s gedra het. (ʼn Londenaar wat skatryk geword het uit die maak van die goed, het in die omgewing gebly en daar is outjies wat vertel dat dit is waar die plek aan sy naam gekom het.)

Die meeste verkeer is deesdae ondergronds – daar is ʼn asembenemende prentjie in die Pinterest-album. Bogrond is dit deesdae ook net busse en voetgangers. Amper soos Kerkplein.

Ek het tyd gemaak om hierdie baie interessante pad saam met die samesteller daarvan te stap – dis die geskiedenis van die verkeeraansluiting in beeld, van die 1890’s tot vandag.

Rock Circus (Madame Tussauds)

Dié plek het in 2001 sy deure gesluit, daar is nou ʼn Ripley’s Believe or Not in sy perseel. Ons tyd was beperk en ek het op die kleiner Rock Circus, eerder as die veel groter Madame Tussaud’s besluit. As ek weer daar, of waar daar ook al wasbeeldversamelings aangehou word, sal ek dit nie besoek nie. Ek het net so baie van die Madame Tussaud’s gehoor, dat ek gereken het dis iets wat ʼn mens net eenvoudig móét doen – snert. 

Ons het later, elders, 'n Ripley's besoek. Is daar iets soos "die oorspronklike Ripley's? Ek weet nie. Maar dit sal nog kom. Ek verbeel my dit was in een van die Skandinawiese stede.


Movenpick - Swiss Centre (Leicester Square)

Ek kon talle foto’s kry wat dieselfde look and feel as ons Londense restaurant had. Ons eetplek in die Switzerse Sentrum op Leicester-plein het in '95 sy deure gesluit. Die hele sentrum is vandag nie eers meer met ons nie, ook nie 'n enkele klokkespel nie. Ek onthou 'n onvergeetlike geselligheid en atmosfeer, een waaraan ek elke keer dink as ek hier by ons die een of ander afgewaterde Movenpick besoek. Of ek rösti of raclette gehad het, kan ek nie onthou nie, een van drie ons had die een, en 'n ander die ander, maar wié wát had, is toegesluit in my grysstof.

My Pinterest van die res van die dag