Dag 3 09/04/94

9 April - 21 jaar vantevore

9 April

O, vandag was weer ʼn hoogtepunt na gister wat nie 100% so wonderlik was nie – die rede – vandag het nie één teleurstelling ingehou nie.

Dit is geyk, maar ek gaan dit weer sê: Daar stap ek by die klein galery in en daar hang “Ete op die gras” (Piekniek op die gras). Daar hang die een van die vrou in die kroeg – die famous een.

Courtauld Gallery

En of dit nie genoeg is nie – Degas se dansers. Die impressionistiese tannie wat haarself poeier (pointelisme) walglike skildery. Die hoogtepunt was definitief Cezanne – Die Kaartspelers. Ek was op skool nie mal oor Cezanne nie, maar as jy sy werk lewendig voor jou sien, verander boekdele. Ek kan net sit en kyk en kyk en kyk.

Van Gogh se selfportret met die af oor hang ook daar. 

Ek moes nader gaan om te kyk of dit nie dalk vervalsings of prints is nie. Ek het ook my eerste “Tauloes” “Lautrec” van die toer gesien – ek sal voortaan heel anders oor hom ook dink. Sy goed is actually nogal oulik.

Dit is verbasend watter groot verskil dit maak om die goed lewendig te sien.

Ek sien ook 3 puik Gauguins. Nou van sy werk het ek nog altyd gehou – nou hou ek nog meer daarvan.

Vandag se museumbesoeke het ook ingesluit ʼn besoek aan die Museum of Mankind, ʼn antropologiese versameling wat in party opsigte Engeland se skuldgevoel oor die “Rape of Africa” probeer verlig. Die interessantste was die skulpinligwerk (turkoois) van die Meksikaanse Inkas. Heel, egte skedels uitgevoer met die fynste inlegwerk. ʼn Spreekwoord wat ons hier opgetel het, is: ʼn Mens kook nie pap in ʼn koffiepot nie. Dit beteken geen twee mense is dieselfde nie. Ek en Esmari maak ons eie Benin-gesigmaskers uit klei. All very-very exiting. Ek sien ʼn regte-egte Easter Island beeld, maar kom soos so baie keer in die verlede in opstand teen die hele antropologiese idee. Die goed is gesteel, geroof, met geweld afgevat. Al het hulle toe nie gedink dit is verkeerd nie, weet ons nou dit was verkeerd en behoort ons dit aan die mense terug te gee.

Museum of Mankind (1994)

(Ek was vandag ook by die Fotografiese museum.) 

Photographers' Gallery (1994)

Vandaar is ek na die Royal Academy of Arts – die mooiste vioolmusiek in die saal (suil?) aan die buitekant.

Royal Academy of Arts

Vandaar na ʼn boekwinkel by die Camden Town Square + die mark daar. Amper soos Rocky Straat, net 120 x erger en meer scaly. 

Camden Market

Ook by Institute of Contemporary Art. – Vreeslik kontemporêr gewees. Sewe beeldhouwerke van skilpaddop en toue. Man in ʼn boomhuis wat strip (ʼn video).

Institute of Contemporary Art

Die aand is afgesluit met ʼn opvoering van The Mouse Trap. In sy 42’e jaar. Dit is regtig net ʼn toeristeaantreklikheid (uit ʼn toneelmatige oogpunt). Die teater is lieflik (in vergelyking met Jhb-stadskouburg – as enigste verwysing in my raamwerk.) Dis vreemd om koeldrank en eetgoed in te mag vat. Ons sit heel agter en heel bo. Heel bo is hoër as wat dit ooit in enige teater in SA is. Die teater is baie klein, so die sitplekke is ontsettend styl. Dis nie stoele nie, dis trappe met die sitplekke op die trappe. Ek sal nie sê wie die moord gepleeg het nie, maar ek en Esmari het al twee antwoorde gehad, en ons al twee was verkeerd.

St Martin's Theatre

Dit is bly opvallend hoe intens die moltreinstelsel gebruik word. Toe ons ½ 11 uit die teater kom, toe lyk die hele Londen soos Sunnypark op ʼn Saterdagoggend. Op die moltrein is daar toe opgedressde man en vroue – dis vir hulle niks vreemds nie. Ek en Esmari het doodseker gemaak van die bus, maar dit het toe nie weer afgedraai nie. Ons het by die huis gekom, iets gesnack en toe gaan slaap. Ek het nog TV gekyk, of sal ek sê gespeel tussen die 50 kanale wat beskikbaar is.

(Waaroor ek wel teleurgesteld was, was die feit dat die Mondigliani, die bekende een, nie te besigtig was by die Courlands Foundation se uitstalling nie.) Hulle het die saal voorberei vir die komende Someruitstalling.

Die fotografiese uitstalling by die Fotografiese museum sluit in daai reeks foto’s van Salvador Dali se snor. Ek het dit al boeke gesien, so dit was nie so vreeslik opwindend nie. Ja, ek raak klaar blasé oor al die kuns.

9 April - 21 jaar verder

Só opgewonde was ek oor die Courtauld Stigting se galery, dat ek aanvanklik selfs nalaat om die naam van die plek te noem – dis eers hier teen die einde dat ek, verkeerdelik, daarna verwys as Coursland Foundation.

Het ek aan Courland, wat hier by ons in Afrikaans Koerland is, gedink?

In Afrikaans het ons die sêding dat iemand van Koerland se vleis geëet het, as hy of sy baie lui is. Ek het aanvanklik gedink Koerland is iets soos Luilekkerland, of dalk Kammaland. 

Na ek van die Engelse Courland, in Duits en Nederlands onderskeidelik Koerland en Kurland, gehoor het, het ek gedog die uitdrukking hou verband met hierdie Baltiese landstreek.

Anton Prinsloo, skrywer van Spreekwoorde en waar hulle vandaan kom (ook pa van ʼn oudleerling van my) lig toe uiteindelik die sluier vir my (help my om die kloutjie by die oor te bring):  Koerland was toe al die tyd nooit ʼn land of plek nie, maar die naam van ʼn baie lui, bekende én berugte, Bolandse trekos gewees.

Samuel Courtauld, die nasaat van ʼn Franse Hugenoot, het in die Britse tekstielbedryf aan sy rykdom gekom. 

Deel hiervan het hy teruggeploeg in die kunste – eers deur die vestiging van sy eie privaatversameling, en later aan die hand van die Courtauld Stigting.

Hy is die man heel links hier onder. 

Langs hom is Théo van Rysselberghe se skildery van Ana Boch. Samuel het sy privaatversameling begin deur heelwat skilderye uit haar versameling op te koop. 

Langs haar, is haar boetie, Eugéne Boch, soos Vincent van Gogh hom geskilder het. Die twee was vriende, baie goeie vriende, en dis moontlik dat Ana, om haar boetie gelukkig te hou, onthou word as die enigste mens wat ooit amptelik ʼn skildery, die een heel regs (The red vineyard), by Vincent gekoop het. Samuel het hierdie een nié by haar gekoop nie, dit was toe reeds aan Sergei Shchukin (toevallig ook ʼn tekstielmagnaat) in Rusland verkoop.

As die Boch-van vandag nog vir ons bekend op die oor val, is dit te verstane – die Boch-dinastie leef vandag steeds, sedert 1748, voort in die naam Villeroy & Boch, die outjies wat bekend is vir hul breekgoed (baddens, wasbakke en toilette).

En dis waarby ek in die hede volstaan.

Die res is net laslappies en skakels. Ek het daglank heerlik gekuier en alles wat my aandag getrek het, op bloot op Pinterest gesit. 

Kom kuier asseblief saam.

Die Museum of Mankind soos ons dit besoek het, bestaan nie meer nie - dis opgeneem in die British Museum maar ek het al my destydse hoogtepunte opgespoor.

Die Photographers' Gallery het intussen geskuif, maar is nog springlewendig. Ek het van Dali se snorre gelaai.

Die herbesoek aan die Institute of Contemporary Art was 'n pyniging en steeds hopeloos te kontemporêr vir my lekesmaak, laat dit maar verby gaan. 

Laslappies en skakels

Pinterest-blaaie
Courtauld-Gallery
History of Mankind
Royal Academy of Arts
The Photographers' Gallery
The Institute of Contemporary Arts
Camden Market
St Martin's Theatre / Mousetrap

Webwerwe
Courtauld-Gallery
Royal Academy of Arts
The Photographers' Gallery
The Institute of Contemporary Arts
Camden Market  / Camdenlock
St Martin's Theatre / Mousetrap

Dag 2 08/04/94

9 April 1994 - 21 jaar vantevore
Alles is mooi leesbaar oorgetik aan die einde

8 April

Vanaand is ek redelik pappas. Dit was ʼn lang dag.  Dis 7-uur en ons behoort so teen 8-uur by die huis te wees.

Voor ek vergeet – dit val my op hoe onversorg die mense se naels is. Vanoggend het ek gegril vir die vrou langs my se naels, en vanaand weer vir die man langs my.

Ek was vanoggend seker so 6-uur wakker. Ontbyt was jogurt, heuning en ʼn “weatabix” (amper soos wheatbix, net nie so lekker nie). 

1994-verpakking

Na gister se bloutjie met die Mac Donalds het ek en Esmari gister al kos vir vandag by die supermark gekoop. So vanoggend toe maak ek ʼn toebroodjie van omtrent ʼn hele brood.

Eerste na die V&A- museum. Dit is die Victoria en Albert-museum. Hier queue ons ʼn volle uur en twintig minute om na Fabérge se juwele en ornamente te kyk. Toegang was baie, maar dit was die moeite werd.

Die V&A kan mens weer eens nie woorde voor vind om dit te beskryf nie.

***

Ek is amper te moeg om enigsins ʼn pen in my hand op te tel, wat nog te sê skryf.

***

Het toe maar gaan slaap. Dis vandag al 16 April. Ek wag vir Esmari om klaar te skarrel.

Na die V&A-museum is ons na Harrods. Biltong kos £3 vir ʼn ¼ pond, dus £12 vir ʼn pond. Dus £24 vir ʼn kilogram, dus 24 x 5 vir die prys in rand. R120/kg biltong. Dis erg. Maar die winkel is ʼn ervaring. Die kosafdeling is enige kok se droom. Ek het vars kruie gesien wat ek in SA sukkel om gedroog in botteltjies te kry.

Iets wat orals lekker in Londen is, is die feit dat jy nie piesangs, pere, eiervrugte en pomelo’s koop nie. Jy koop piesangs uit Turkye, pere uit Abidjan, eiervrug uit Guatemala en pomelo’s uit Italië. Alles is die beste. (Druiwe is uit S.A., en ook party appels).

(Dit was regtig baie lekker om deur Harrods te loop.) – Meer kan ek nie daaroor sê nie.

Die wye verskeidenheid van alles val my op. 307 verskillende soorte kaas. Wyn van oor die hele wêreld (behalwe Suid-Afrika) die sjokolade en koekies – alles is te goed om waar te wees.

Dit voel vir my of my dagboek in clichés verval:  “Ek het nie woorde nie,” of  “Dis te goed om waar te wees,” ens. Maar dit is elke keer so – eerlik en opreg bedoel.

Vandaar sit ons toe af na die National History Museum. As ons so ʼn museum in SA het, sal skoolkinders met die bus van Kaapstad tot in Jhb. Ry, net om drie ure daar deur te bring. Ek en Es sal al twee ʼn volle dag daar kan deurbring.

Histerie vir die dag was egter die oomblik toe die reën op ons toesak, en ons te laat is vir die 101, en ons ʼn ½ in die reën wag vir die 101 voor ons opklim.

En toe ons op is, toe ry ons, en toe skielik, uit die bloute, draai die bus regs af van die bekende pad. Dit is die verbaasste wat ek Esmari nog ooit gesien het. Ja, dit wás die 101, maar ʼn ander, korter roete.

ʼn Roemeense meisie help ons toe, maar dit kos ons ʼn koud en nat ¾ uur. As dit nie vir die Roemeense meisie was nie, sou ons definitief totaal verlore gewees het. Sy weet nogal baie van die land af. Beslis meer as wat die gemiddelde S.A.’er van die Roemeense geskiedenis ken. Baie wyd belese.

Koop brood en botter vir vandag. Yoghurt en die usual.

9 April 1994 - 21 jaar verder

Weet-Bix, Weetbix en Weetabix (oorspronklik ook What-a-Wheat) is nou ʼn storie van ondertrouery en afstigting wat skrik vir niks.

Al drie het dieselfde stamvader, ʼn Australiër wat in die 1920 sy besigheid eers uitgebrei het Nieu-Seeland toe, toe Suid-Afrika toe. Toe verkoop hy sy besighede en begin opnuut in Engeland.

21 jaar later kry jy lankal ons bekende Weet-Bix saam met die een waarvan ek destyds geskryf het, Weetabix, op die Suid-Afrikaanse winkelrakke.

Wat destyds in Engeland by William Baxter op ons 1994-Weetabix pakkie was, weet ek nie, maar Google ek die Britse 1994-Weetabix-kaartjies, dan is dit telkens Where is Wally en Star Trek wat eerste opkom.

Wat alles destyds op die Suid-Afrikaanse eweknie was, weet ek ook nie, maar krieket het '94 beslis twee keer die ronde gedoen:

‘n Matriekjuffrou het in 1982 tydens ʼn eksamentoesigsessie waarin ons nie iets geskryf het nie (dit was die dae toe bloktyd nét in die eindeksamen en nét aan matrieks toegestaan is) gevra of ons “eet om te kan leef” of “leef om te kan eet”. Ek het my dadelik geskaar aan die kant van die outjies wat net “leef om te kan eet.”

Dis vandag nog so.

En was in 1994 ook die geval – van Harrods het ek net die kos-verdieping besoek. Watse speelgoed, klere, bykomstighede, skoene, breek- en beddegoed daar was, sal ek nie weet nie. Maar vra my van die kos, dan kry ek so ʼn verlore, veraf kyk in my oë, soos die van ʼn bok gemelk word, en trek ek los en vertel ek jou met volle oorgawe.

Maar eers die Victoria & Albert-museum (amper soos die Victoria & Alfred-hawe, -waterfront en -hotel, maar Albert was haar man en Alfred haar seun).

Die vorige dag is my verwysingsraamwerk rondom kunsmuseums, in een oggend, duisendvoudig verbreed. Ek het geken, die Johannesburgse en Pretoriase kunsmuseums, en daar vlieg die vlieë by my mond in toe ek die eerste saal van die National Gallery tref.

Vandag gebeur dieselfde wat museums betref. Die enigste museums wat ek geken het, was die in Johannesburg en Pretoria, en dan was ek darem ook al einde standerd 4 in die kasteel in Kaapstad.

Die aangrypendste Suid-Afrikaanse museumervaring wat my vandag nog die helderste voor die gees staan, is my besoek aan die Franse Hugenote-gedenkmuseum op Franschhoek. Teen die een muur, iewers in een van die buitegeboue, vermoedelik ʼn stal, hang hout plaasimplemente wat dateer uit die dae voor Jan van Riebeeck se landing aan die Kaap. Dit was, en is, vir my ongelooflik en groots. Ek onthou toe ek daar gestaan het, en die implemente voor my as onwerklik beleef het – dit kan nie wees nie, dit is nie moontlik nie. Ek onthou hooivurke en grawe maar daar sou sekels ook gewees het.

Teen hierdie agtergrond moet ons besoek aan die V&A-museum gelees en verstaan word.

Die wêreld se grootste museum van sy aard, gevul met meer as 4 500 000 kunsobjekte van elke denkbare materiaal, soort en oorsprong. In my leketaal wil ek dit só stel:  hierdie museum versamel alles wat die oog plesier. In groter woorde: ʼn versameling alles wat die mens se estetiese snare en sin vir skoonheid kan roer.

Ek was opgewonde oor ʼn vierhonderdjaaroue hooivurk; hierdie museum se versameling strek oor meer as ʼn duisend jaar.

Ek het tot die V&A en die vorige dag se National Gallery nooit geweet daar is museums wat ʼn mens soos ʼn biblioteek moet benader nie. ʼn Museum was nog altyd vir my soos ʼn kortverhaalbundel – jy beweeg hom van hoek tot kant deur.  ʼn Biblioteek, aan die ander kant, het duisende boeke en jy, die biblioteekgebruiker, lees beslis nie elke boek nie – jy het gunstelinggenres en –skrywers soos speurverhale of Deon Meyer. Gaan jy biblioteek toe, val jy dan nie vas tussen Louis Lamour of die afdeling met hygromans nie.

En só, het ek agtergekom, is hoe dit met party van hierdie museums werk – onmoontlik om by alles uit te kom, jy moet kies en keur. Amper soos met ʼn boks Quality Street-sjokolade – ek kies elke keer die groen driehoekies en los die toffies, ál die toffies.

Die V&A se groen driehoekie vir my was die Fabergé-gasuitstalling wat eers ʼn draai in Rusland self gemaak het, voor dit ruk lank in Londen kom nesskop het.

Die “National History Museum” het my lank besig gehou, nie net in 1994 nie, maar nóú, 21 jaar later. Van die museum waar my google-soektog my uitgebring het, het ek net mooi niks onthou nie – níks. Nie eers die indrukwekkende ou gebou en formidabele instapsaal nie.

Die eerste fout wat ek gemaak het, destyds, was om 8 dae te wag voor ek die dagboekinskrywing gemaak het. Na ʼn week staan ek net een paragraaf aan dié museum af en noem ek nie eers ʼn  enkele hoogtepunt wat my opgeval het nie.

Na ek myself al begin oortuig het, ek onthou sekere van die goed wat ek voor my op die rekenaarskerm sien, kom ek agter ek kuier in die “Natural History Museum” en nié die “National History Museum” nie. Dis hoekom dit net klippe en stene en koue wetenskap of skedels en skelette en allerhande sulke dooie dinge en goeterstes is.

Nóg ek, nóg Esmari sou tussen al die ander Londense museums tyd afstaan aan só ʼn koue, akademiese museum.

Toe kom ek agter daar ís nie ʼn museum soos die “National History Museum” nie! Tik ek dit by google in, dan neem die masjien my dadelik reguit “Natural History Museum” toe!

Gelukkig onthou ek drie hoogtepunte van ʼn museum wat ek nêrens elders in die Londen-deel van my dag boek opspoor nie – die Rosetta-steen, al die mummies en die Easter-Island-beeld. My “National History Museum” was toe altyd die “British Museum” gemoeid met geskiedenis, kuns en kultuur.

En toe begin ek kuier, en lekker paaie stap.

Via die BBC het ek die afgelope paar jaar al herhaaldelik daar gaan besoek aflê. Hulle had in ʼn stadium ʼn radioprogram, wat toe ook ʼn boek uitgedraai het, “A History of the World in 100 Objects”. Ek het daarop afgekom en begin lees en kyk en ontdek. En nou weer daar ʼn draai loop maak. Die hele reeks is steeds beskikbaar.

Die boek het ek nie, maar ʼn boek wat ek gister vir my bestel het, is Edmund de Waal se “The Hare with the Amber Eyes.

Ek het verdwaal geraak tussen die V&A se items toe ʼn Fabergé objek (tweede van bo, heel links op die foto hier onder) my op die spoor van Japannese “netsuke” gesit het. 

Toe hulle nog almal kimono’s gedra het, had die Japannese mans ʼn probleem – hul klere het nie sakke gehad nie; dít terwyl hulle goed met hulle wou saamdra. Dit wat moes saam, is toe in boksies en houertjies aan hul lyfbande gebind. Maar nie sommer geknoop nie, nee, die “netsuke” moes keer dat die band waaraan die houer hang nie agter die lyfband uitgly nie.

Dit was nie ʼn honderd jaar nie, toe het hierdie doodfunksionele bykomstigheid ʼn estetiese objek met baie waarde geword, en nóg honderd jaar of wat later – ʼn versamelaarsitem.

De Waal se boek vertel oor bykans 200 jaar, biografies die verhaal van sy familie en hoe dit verweef is met 'n erfporsie wat hy ontvang - 'n versameling netsuke wat twee oorloë oorleef het.

My voorstel aan enige iemand wat enige een van die twee museums via die internet wil besoek, sal wees om iets te kry wat jou interesseer en dit dan te gaan verken. Na hoeveel jaar nie, het die V&A-museum vandag maar eers 1,167,880 kunsobjekte digitaal gekategoriseer. Daarvan is nog net ʼn skrale 561,628 gefotografeer beskikbaar. Maar ek glo darem elkeen wat wil, sal iets kry om sy of haar lewe te verryk.

Die Britse Museum, die grootste van sy soort, het meer as 8 miljoen objekte wat dateer van voor die ontstaan van die mensdom. Kanse dat jy hiér ook iets gaan kry wat jou aandag hou, is goed.

Laslappies en skakels

Victoria and Albert Museum
Die museum se blad
20 Great Reasons to Visit the V&A
Deursoek die museum

Faberge op Pinterest
Netsuke op Pinterest

Harrods

Iets oor hulle biltong

'n Kykie na hul kaas
Aanlyn-verkope

British Museum

3 hours at the British Museum1 hour at the British MuseumThe British Museum: The top 10 exhibits
A History of the World in 100 objects

Die mense op die bus, trem, trein en moltrein

Deur Bob Mazzer se lens 

Dag 1 07/04/94

Die heel eerste dagboekinskrywing van die heel eerste uitstappie is niks anders as ʼn herinneringsnota nie. Ek onthou dat dit later die gebruik sou word om sulke kriptiese notas te maak.  Ek het dan later, te gelegener tyd (op ʼn bus, by die blyplek, in ʼn waglokaal) hierna teruggekeer en daarop uitgebrei. 

O, ja - wees gerus - as jy nie, soos ek, nog gewoond is om handskrifte te ontsyfer nie (ek merk nog baie opstelle), dan is die dag se skrywe mooi netjies oorgetik as jy net verby die fotoweergawe van die dagboekaantekening is.

In die National Gallery oorkant Trafalgar o

Ek kan dit nie glo nie. Cezanne Pragtig

Van Gogh – slordige bliksem

Renoir en Monet à Pragtig

Picasso se vet vrou

“soos groen sipresse tot ʼn vlam verwring"

8 April 1994 - 21 jaar vantevore

Ek het lank gewag vir die geleentheid. Dis nou ½ 7 en ek en Es is op pad Huis Toe – soos ware Londoniete (met een of twee –n’e?) Vandag was by verre die hoogtepunt van die toer. (O.K. vandag was die eerste dag – maar dit was ʼn hoogtepunt.) Ons het laat opgestaan en ingewaag stad toe. (Bus, trein).

Trafalgar square en toe in by ʼn gebou omdat dit verniet was: National Gallery. 

Ek was nie heeltemal daarop voorberei nie – Dit was te gou op my, te veel, te skielik en ek was totaal oorstelp.  Ons stap toe in by die Middeleeuse saal – Giotto en daai ouens. Ek was regtig emosioneel en het plek-plek om een of ander rede die krane oopgedraai. Die eerste wat dit aan my gedoen het was Giotto, en toe El Greco se “Reiniging van die Tempel.” Ek gaan beslis terug soheentoe om rustig deur die Middeleeue te stap en alles te lees.

ʼn Tipiese Middeleeuse skildery het dít in:

Madonna in blou of groen

duif (vrede) Heilige Gees

skaap (?)

Romeinse Ruïne – simboliseer die vervalle ou wêreld wat tot ʼn einde gekom het met die geboorte van Christus.

Ander totale hoogtepunte was Cezanne. Ek het nooit baie van sy werk gehou nie – uitgesonder “Die Baaiers”. Maar vandag, in lewende lywe, is sy landskappe  oooooooooooo (onbeskryflik). Mount Saint Victor was nooit vir my mooi nie – Dis pragtig.

Die museum het 1 van Picasso se monumentale vroue (met die doring in haar voet). 

Ek is bly ek het nie eerste by die Impressioniste se saal ingestap nie – Ek sweer ek sou ʼn floute gekry het. As is het ek my broek bietjies-bietjies natgemaak.

Van 12-uur tot 3-uur. 

Toe soek ons ʼn goedkoop burger. Goedkoopste ete teen ¼ 4 was Mac Donalds £2-85 x 5 vir ʼn burger en Coke. (Na ete het ons honderde goedkoperes gesien, maar dit maar daargelaat.)

Toe die Boekwinkels: ʼn Hele straat vol boekwinkels – Dillons + Foyle’s + nog talle ander. Exclucive Books in Pta. Lyk soos ʼn poskantoor op Genadendal in vergelyking met die 3- of 4-verdiepingwinkels hier. Jy moet weet wat jy soek, of bereid wees om ʼn dag net te browse.

Toe na St. Martin’s in-the-field kerk en winkel en gemeenskapsentrum. Weird, maar jy kry geen religieuse gevoel what so ever nie. Dis te toeristefied en gekommersialiseer. 

St Martin in the fields

Ons het kaartjies gekry vir Les Miserables.

London: 4 seisoene in 1 dag.

kapok-sneeu-hael in één woord “sleet” (“sleat?) genoem. Dis kapok/hael wat hard val en dadelik smelt. En dan skyn die son en dan reën dit en dan is dit warm en dan is dit koud – goeie nag.

8 April 1994 - 21 jaar later

Dat ons lankverwagte toer toe nou op so ʼn teleurstellende noot moet afskop. Ek onthou dit soos gister en dit word eintlik heel duidelik in my dagboekinskrywing uitgespel, maar nie almal sal dit dadelik optel nie:  “Trafalgar square en toe in by ʼn gebou omdat dit verniet was: National Galery.”

Die wegspringblok van ons reis was Trafalgar-plein, maar dié word net in een woordjie vermeld, die naam van die plein. Ek noem niks, brei nie uit nie – daar is darem ʼn lawwe stokmannetjie-sketsie in ʼn poging om adrenalien te pomp. Maar niks van die plein, die beelde, Nelson, die leeus, die fonteine nie. Net mooi niks.

Ek het net een ding verwag, en ook nie net een nie, maar duisende van die goed – duiwe! As jy my in die middel van die nag moes wakker maak en vra wat die eerste is wat in my kop opkom as ek “Londen” hoor, dan was dit nie die toring, die brug of die grote Ben nie – dit was Trafalgar se duiwe.

Ek kan nie glo hulle het maar eers nou die ander dag ʼn verbod geplaas op die voer van die duiwe nie, daadwerklike pogings aangewend om die duifbevolking te verminder. Ek het 7 April 1994 die idee gekry daar was nie meer ʼn enkele duif op die ganse Britse eiland oor nie.

Dankie tog daar was nie juis duiwe nie – toe kon ons meer tyd in die National Gallery spandeer.

Daar word van ʼn onervare jagter wat sy eerste bok skiet, gesê dat hy bokkoors kan kry; ek dink ek had akute toerkoors onder lede toe ek 19:30 daardie aand my eerste dagboekinskrywing maak.

Eerstens wei ek uit oor hoe mooi Cezanne se Mont Sainte Victoire skielik vir my geword het. Die man het die berg vier keer geskilder, maar nie een van hulle hang in die National Gallery nie. Die een hang in New York, ʼn ander in Tokio. Twee ís in inderdaad in Engeland, die een in Edinburgh en die ander, hoewel in ʼn Londense museum, is dit in ʼn galery waarby ek eers ʼn dag of wat later sou uitkom.

Die naaste wat die National aan Mont sainte Victoire kom, is ʼn heuweltjie elders in Provence!

Maar dis nie al nie – Picasso se monumentale vrou met die doring in haar voet is óók nie eiendom van die National Gallery nie. 

Die naakte nimf waarna ek verwys, het ook nie ʼn doring in haar voet nie, sy is besig om haar voet met ʼn handdoek af te droog. Ek verwys bloot net altyd na die betrokke skildery as sou daar ʼn doring in die voet wees, omdat die kunswerk so sterk aan die antieke bronsbeeldjie van die seuntjie met die doring in sy voet herinner – beide figure sit in baie dieselfde posisie.

Ek troos my daaraan dat dit dalk in 1994 op bruikleen in die museum uitgestal is.

Wat Cezanne betref, vermoed ek dat ek die man se landskappe bedoel het. Dis aan die hand van daardie berg dat die man se landskappe met hul kenmerklike voor-, middel- en agtergronde, in my matriekjaar deur die skool se kunsonderwyseres aan my bekend gestel is. Straks praat ek van dié betrokke landskap, maar bedoel ek eerder sy landskappe in die algemeen.

Ek sal nie weet nie.

ʼn Ander fout wat ek in my dagboek gemaak het, was om van die Impressioniste te praat, toe ek die Post-Impressioniste bedoel het. Die eerste vertrek van die dag (Giotto en tydgenote) het my aangegryp omdat dit grootse oomblik in my lewe was, maar saal 45 met Cezanne, Van Gogh, Gauguin en Henri Rousseau het my aan die hart gegryp. Dit was vir my onwerklik, ondenkbaar, ek was bang om nader te gaan en te kyk, ek het teruggekeer na die saal om te kyk of alles nog daar is.

Dit was, en dit is nog steeds – ek het vandag op die kamer se virtuele toer gegaan en selfs vir Annieka met die druk van ʼn knoppie ʼn poskaart per e-pos gestuur. (Ek vermoed dis suiwer sodat hulle blikbrein my e-pos-adres kon kry en my in die toekoms gaan lastig val. Maar dit skeel my nie in die minste nie. Dit was heerlik om weer daar besoek af te kon lê.)

Ook lekker om te sien ons sou vandag ook sommer vier McDonald’s-gemorskosrestourante binne loopafstand van die galery hê.

Selfs McDonald’s kry meer woorde as Trafalgar Square! Maar dan moet almal wat hier lees onthou dat McDonald’s vir die gemiddelde Suid-Afrikaner soos ek, in daardie jare iets was waarvan ons nog net gehoor het. Dit sou nog meer as ʼn jaar wees voor die eerste Suid-Afrikaanse McDonald’s sy deure in November 1995 oopmaak.

Ek vermoed hierdie was die enigste keer dat ons McD’s gedoen het – ons het gou geleer om ons kos in die supermarkte te koop.

Ai, en dan wens ek so dat ek destyds aangeteken het watter Afrikaanse skrywer se Engelse vertaling van sy of haar nuutste boek, ek daardie dag in die boekwinkels raakgeloop het. Dit lyk of dit Andre P Brink se “Inteendeel” was. Nie Etienne van Heerden of Dalene Matthee het in ’94 ʼn vertaalde iets daar anderkant bekendgestel nie. En ek onthou ʼn bekendstelling met promosiemateriaal en dinge wat ons in SA nog nooit gesien het nie – hoogstens miskien vir komende aanbiedings in die foyers van groot stedelike filmteaters.

Orals waar ek nou weer Charing Cross  boekwinkels gaan kuier het, is die boodskap dieselfde, min of meer soos hierdie skrywe van 2004:

Money-grabbing landlords are destroying one of London's most famous streets, replacing long-established, small independent bookshops with bland, faceless shops.

Charing Cross Road is world famous for its second hand and specialist bookshops - in fact there's even been a film and a book about the street, 84 Charing Cross Road (1986).

But all that looks to change as greedy landlords look set to put the bookstores out of business with punitive rent increases.

Recently, rents have increased from anything between 65% to 218%, with greedy landlords seeking to raise rents even further in a fresh round of 'negotiations'.

In December 2001, Waterstones closed, shortly followed by Silver Moon, a world famous bookstore, specialising in books by and for women (Silver Moon is now exiled in Foyles bookstore).

Zwemmers art shop has also closed and staff at the remaining Zwemmers Design bookstore recently found themselves locked out by the landlord over a rent dispute.

Ian of Shipley Books has been running his shop for over 20 years but now fears for its future

If proof were ever needed of just how serious the situation has become, ponder this depressing fact: the famous bookstore at 84 Charing Cross Rd is now part of the ghastly 'All Bar One' pub chain.

Op die ou einde was dit meer as net gulsige huisbase en verhuurders wat die Charing Cross-boekwinkelervaring van ouds beïnvloed het – die e-boeklesermark had ook ʼn rol te speel.

Daar is steeds nie onderwerp onder die son of Londen het ʼn spesialisboekwinkel wat dit aanspreek nie. Dis net nie meer so maklik soos om in Charing Cross af te stap en geholpe te kom nie.

Visitlondon.com spel die boekwinkels mooi vir jou uit, met selfs die opsie van ʼn kaart, maar ek hou van Evelyn C Leeper se baie vollediger en uitgebreide lys van boekwinkels wat my laat dink daar staan nog ʼn dot-matrix-drukker op haar lessenaar en sy stoor haar data op die goed wat ons destyds floppies (die generasie voor stiffies) genoem het.

Meer byderwets is miskien The London Bookshop Map, ʼn niewinsgewende organisasie wat die hele lang rits onafhanklike boekwinkels in Londen bedien.

Van hierdie boekwinkels het hulle te vertelle: Independent bookshops fill the gaps left by high street chains, stocking thoughtful and idiosyncratic choices of books rather than market-driven selections. They sustain local interests and offer different ways for communities to participate in a range of cultural activities. They are crucial platforms for alternative publishing.

Moet nou net nie so vreeslik twintigste-eeus wees en die kaart in een van die boekwinkels aan te wil skaf, of op die internet op te soek nie – wees een-en-twintigste-eeus en laai die app (of dan nou toep, maar ek het ʼn broertjie dood aan dié verbeeldinglose woord en verkies dan eerder toepassing of die Engelse app) af op jou selfoon. Dan tik jy jou belangstelling-nis in en jou foontjie lei jou na die naaste toepaslike boekwinkel.

En as jy die dag niks het om te doen nie, of ʼn storielyn vir jou nuwe boek soek, maak asseblief ʼn draai by hul blog Twenty‑three million, five hundred and eighty‑six thousand, four hundred and ninety stories. Hier word elke dag vanaf 2001 ʼn kort robotgegenereerde storielyn of twee publiseer. Sedert 2013 is dit jy – die I-phone-toepassinggebruiker – wat bydra om ʼn storie te genereer as jy die toepassing gebruik.

Nodeloos om te sê dat ek selfs die blogargief besoek het om te loer watter rekenaar- of robotstories op 8 April 2015, presies 21 jaar nadat ek in Charing Cross straat gesnuffel het, die lig gesien het:

Wednesday 8th April 2015, Chelmsford, 7:39pm:  A boy and a girl fall in love. But he finds this little girl who reminds him so much of his own daughter and he just cannot do it.

Wednesday 8th April 2015, Hackney Central, 1:17pm:  A man is poisoned with a very effective but extremely slow-acting poison. He was never seen again and nine years later he was declared dead. But then resumes watering the plants.

Wednesday 8th April 2015, Telok Blangah, 1:11pm:  A boy was castrated in his childhood in order to preserve his voice. From the carpet emerges a young woman who offers to tell a series of fantastic stories in exchange for food and shelter.

Wednesday 8th April 2015, Hackney Central, 12:01pm:  A former teenage idol pleads not guilty to drug possession charges in Los Angeles after being arrested for allegedly trying to ride the subway without a ticket. As a result one of them becomes a murderer.

Wednesday 8th April 2015, Hackney Central, 12:01pm: Medical students begin to explore the realm of near-death experiences, hoping for insights. Once there, she is kidnapped by deformed cannibals who want her to breed with their evil leader.

Saint Martin on the Fields (wat volgens my eerder Saint-Martin-on-the-Square of Saint-Martin’s-on-Trafalgar moet heet) lê my nader aan die bas as wat ʼn mens sou kon vermoed.

As my pa hom nie knap voor my geboorte so propperlies vir ou ds. Raath gewip het, dat hy nie net van gemeente gewissel het nie, maar sommer denominasie, en die proses van ons almal Hervormers gemaak het nie, dan sou ek vanuit ʼn kerk gedoop word wat daarop roem dat sy argitekte by Saint Martin on the Fields afgekyk het.

Die ooreenkoms is opvallend en doelbewus, voorafbereken en iets waarop breedvoerig in feesjaarbundels uitgebrei word. (My ma het jare later na haar huwelik met Oom Jack weer ʼn suster van hierdie kerk geword en ek het gereeld in hul mees onlangse feesbundel gelees.)

Amper laat ek na om te noem hoe ek deur amper 500 jaar van die National Gallery is, sonder om ʼn enkele skildery (a) uit die Middeleeue, (b) met die Madonna, (c) in rooi of blou, (d) met ʼn skaap, (e) ʼn duif en (f) ʼn Romeinse ruïne in die agtergrond te kry. Ek het die gedagte gekry dis met hierdie brokkie inligting soos met Picasso en Cezanne se skilderye – ek moes my dit verbeel het. Toe besef ek dat ek dit nie sommer in één enkele skildery gaan kry nie, ek het die tipiese skildery wat ek beskryf het, opgebou uit inligting wat ek by verskillende skilderye raakgelees het, ʼn periodeskildery op steroïdes, by wyse van spreke.

Ek wil afsluit, ek moet afsluit, maar nie voor ek weer uitkom by daardie een sinnetjie, heel aan die begin van my dagboekinskrywing nie:  “soos groen sipresse tot ʼn vlam verwring”

Dit kom uit Dirk Opperman se gedig, “Vincent van Gogh”

Jy het as 'n miskende

heilige vergeefs geveg teen die ellende

en die onreg in die krotte van die myn,

in agterbuurtes en op landerye; slegs die pyn

en  skriklike stryd van God

leer ken, wat mens en boom verknot

in Sy kramptrekke; maar eers toe jy die koringgerwe

in aanbidding van die son kon verwe,

boere, wasvrouens en gepynigde gesigte,

die kantelende landskap in die snelle ligte

geel en groen en blou -  alles met koorsige gevlek

tot branding van die skone kon verwek,

toe is Sy hartstog eers in jou volbring

soos groen sipresse tot 'n vlam verwring.

Dis darem één verwysing, anders as Cezanne se Mont Sainte Victoire en Picasso se Female nude drying her feet wat ek kan vertrou. Dis beslis die sipres in die skildery heel regs in my poskaart aan Annieka, wat my gedagtes destyds by Opperman uitgebring het.

Die skildery is in 1987 skoon gemaak en gerestoureer. ʼn Baie interessante verslag van 20 bladsye, wat ek baie geniet het om te lees, is beskikbaar. Loer gerus. Die PDF is groot, maar die teksweergawe gelukkig net so leersaam, verrykend én verreikend.

Laslappies en skakels

National Gallery

Foyles

St Martin on the Fields (winkel)

St Martin on the Fields (koffiewinkel) 

St Martin in the Fields (geskiedenis) 

Virtuele toere 

National Gallery

Trafalgar met duiwe 

Die ganse Londen